Στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, στην ιστορική περιοχή της Πλάκας, βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά, ένα από τα σημαντικότερα δείγματα βυζαντινής αρχιτεκτονικής στην Αθήνα. Ο ναός είναι γνωστός τόσο για την πλούσια ιστορία του όσο και για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του, ενώ παραμένει ένας από τους πιο αγαπημένους προορισμούς για γάμους και βαπτίσεις στην καρδιά της Αθήνας.
Η ανέγερσή του τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να χτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, πιθανώς από τον Θεοφύλακτο Ραγκαβά, γιο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Α’ Ραγκαβά. Ο ναός πήρε το όνομά του από τη βυζαντινή οικογένεια Ραγκαβά, η οποία είχε σημαντική επιρροή στην εποχή εκείνη.
Ιστορικές δοκιμασίες και αποκαταστάσεις
Το 1687, κατά την πολιορκία της Αθήνας από τα στρατεύματα του Φραντσέσκο Μοροζίνι, ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές, κυρίως στο ιερό βήμα, λόγω οβίδας που έπεσε στην περιοχή. Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το 1833, έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και επέκτασης, οι οποίες όμως αλλοίωσαν σημαντικά την αρχική βυζαντινή μορφή του ναού.
Η πιο σημαντική αποκατάσταση πραγματοποιήθηκε το 1979-1980, όταν η Αρχαιολογική Υπηρεσία προχώρησε σε αφαίρεση μεταγενέστερων προσθηκών, αποκαλύπτοντας τον αυθεντικό τρούλο, την αρχική τοιχοποιία και τον αρχικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
Αρχιτεκτονική και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Ο ναός ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Ο οκταγωνικός τρούλος, αθηναϊκού τύπου, φέρει οκτώ μονόλοβα παράθυρα και διακοσμείται με κιονίσκους και τοξωτά γείσα που προσδίδουν στο οικοδόμημα μοναδική αισθητική.
Στη βόρεια πλευρά του ναού υπάρχουν δύο οδοντωτές διακοσμητικές ταινίες, ενώ στην τοιχοποιία έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαία υλικά, όπως κιονόκρανα, ακολουθώντας τον πλινθοπερίκλειστο τύπο.
Κατά τις επεμβάσεις του 19ου αιώνα, προστέθηκαν ο νάρθηκας, το καμπαναριό, το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής και ο γυναικωνίτης, ενώ τοποθετήθηκε νέο ξύλινο τέμπλο, ελαφρώς μετατοπισμένο από την αρχική του θέση.
Μια ιδιαίτερα σημαντική ανακάλυψη έγινε στη διάρκεια των εργασιών του 1979, όταν σε έναν κιονίσκο του τρούλου βρέθηκε η εγχάρακτη επιγραφή: «Κύριε βοήθη τω δούλω Λέοντος Ραγκαβά», επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση του ναού με τη βυζαντινή οικογένεια.
Η σύγχρονη σημασία του ναού
Σήμερα, ο Άγιος Νικόλαος Ραγκαβά αποτελεί ένα από τα πιο γραφικά και δημοφιλή εκκλησιαστικά μνημεία της Αθήνας. Ο ναός προσελκύει όχι μόνο επισκέπτες που ενδιαφέρονται για τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, αλλά και πολλά ζευγάρια που επιλέγουν να τελέσουν εκεί τον γάμο τους.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στις 7 Φεβρουαρίου 2025, θα τελεστεί εκεί ο γάμος του Νικόλαου Ντε Γκρες και της Χρυσής Βαρδινογιάννη, επιβεβαιώνοντας για ακόμα μια φορά τη σημασία του ναού ως ένα από τα πιο αγαπημένα και ιστορικά εκκλησιαστικά σημεία της Αθήνας.