Μπροστά στον κίνδυνο απώλειας εκατομμυρίων θέσεων εργασίας λόγω της κλιμάκωσης του εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ, η Κίνα στρέφεται στρατηγικά προς τη gig economy, χρησιμοποιώντας την ως εργαλείο στήριξης της αγοράς εργασίας και κοινωνικής σταθερότητας.
Η gig economy – η οικονομία της πλατφόρμας ή της ευέλικτης, περιστασιακής απασχόλησης – έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε κρίσιμο μηχανισμό απορρόφησης εργατικού δυναμικού. Μετά την πανδημία, η δυναμική της ενισχύθηκε, και πλέον αξιοποιείται και ως πολιτικό εργαλείο.
Η πίεση στον εξαγωγικό τομέα είναι ασφυκτική. Με δασμούς που φτάνουν το 145% και δυσοίωνες εκτιμήσεις από την Goldman Sachs και τη Nomura για απώλειες έως 15,8 εκατ. θέσεων εργασίας, η κινεζική κυβέρνηση στρέφεται σε μια εναλλακτική πραγματικότητα απασχόλησης. Σύμφωνα με την κρατικά ελεγχόμενη συνδικαλιστική ομοσπονδία, 84 εκατομμύρια πολίτες βασίζονται σε «νέες μορφές απασχόλησης». Αν συνυπολογιστούν οι ευρύτερες μορφές ευέλικτης εργασίας, ο αριθμός εκτοξεύεται στα 200 εκατομμύρια.
Η Meituan απασχολεί περίπου 7,5 εκατ. διανομείς, ενώ εταιρείες όπως η JD.com ανακοινώνουν μαζικές προσλήψεις, με στόχο 100.000 νέους διανομείς μέσα σε λίγους μήνες. Οι εργαζόμενοι αυτοί, συχνά εκτός τυπικής εργασιακής κάλυψης, περιγράφουν τη δουλειά τους ως εξαντλητική αλλά αναγκαία.
Ο τομέας προσφέρει οικονομική ανάσα, αλλά κινείται σε μια «γκρίζα ζώνη» εργασιακών δικαιωμάτων. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι θεωρούνται ανεξάρτητοι συνεργάτες, χωρίς πρόσβαση σε συλλογικές συμβάσεις, επιδόματα ανεργίας ή προστασία από απόλυση. Οι κινήσεις κάποιων εταιρειών, όπως η παροχή κοινωνικής ασφάλισης, κρίνονται περισσότερο ως επικοινωνιακές προσπάθειες προσαρμογής στις απαιτήσεις του κράτους, παρά ως δομική στροφή προς την εργασιακή ευθύνη.
Η gig economy, παρά τις αβεβαιότητες, γίνεται το «μαξιλάρι» που στηρίζει την κινεζική αγορά εργασίας. Η κυβέρνηση την ενθαρρύνει, οι επιχειρήσεις την επεκτείνουν, και οι εργαζόμενοι την αποδέχονται – πολλές φορές από ανάγκη. Όμως, το ερώτημα παραμένει: ποιος πληρώνει το τίμημα μιας ανάπτυξης χωρίς δικαιώματα;