Το μεγαλύτερο μπλακ άουτ των τελευταίων 20 ετών στην Ευρώπη, το οποίο έπληξε την Ιβηρική Χερσόνησο, προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στους κατοίκους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και σε περιοχές της Γαλλίας. Το γεγονός αυτό, πέρα από τις άμεσες επιπτώσεις του, άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση γύρω από την ανθεκτικότητα των ενεργειακών δικτύων της Ευρώπης.
Παρότι οι πολιτικοί ηγέτες και οι διαχειριστές των συστημάτων υποστηρίζουν ότι οι διακοπές τέτοιας έκτασης είναι σπάνιες, ειδικοί προειδοποιούν ότι κανένα δίκτυο δεν είναι άτρωτο. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Jianzhong Wu από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, «τα δίκτυα αυτά δεν έχουν σχεδιαστεί για να είναι εντελώς χωρίς μπλακ άουτ, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε υπερβολικά υψηλές επενδύσεις».
Ακολουθούν οι τέσσερις βασικοί λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρρευση ενός ενεργειακού δικτύου:
1. «Χέρι του Θεού»: Φυσικά φαινόμενα και καταστροφές
Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως καταιγίδες, καύσωνες, σεισμοί και ηλιακές εκλάμψεις μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές στις κρίσιμες υποδομές του δικτύου. Παράδειγμα αποτελεί η κρίση στο Τέξας το 2021, όπου ο παγετός οδήγησε σε πάγωμα των μονάδων παραγωγής και σε διακοπή ρεύματος για εκατομμύρια ανθρώπους.
Οι αναφορές για το πρόσφατο μπλακ άουτ στην Ισπανία έκαναν λόγο για «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο», όμως η Red Eléctrica το απέκλεισε. Παρόλα αυτά, ο κίνδυνος φυσικών αιτίων παραμένει υπαρκτός και αυξανόμενος λόγω της κλιματικής κρίσης.
2. Ανθρωπογενείς Παράγοντες: Γεωπολιτική, κυβερνοεπιθέσεις, ανθρώπινο λάθος
Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι στοχευμένες κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν σύγχρονες απειλές. Οι επιθέσεις στη Ουκρανία από τη Ρωσία στα ενεργειακά της δίκτυα το 2015 και 2016 επιβεβαιώνουν ότι τέτοιες απειλές δεν είναι θεωρητικές.
Η πιθανότητα ενός λάθους από χειριστή ή κακόβουλης ενέργειας είναι επίσης υπαρκτή. Αν και στην περίπτωση της Ιβηρικής δεν υπήρξαν ενδείξεις κυβερνοεπίθεσης, η συνεχής αυξανόμενη ψηφιοποίηση του δικτύου το καθιστά περισσότερο ευάλωτο.
3. Δυσλειτουργίες και τεχνολογικές αδυναμίες του συστήματος
Μηχανικές αστοχίες ή τεχνικά προβλήματα σε κρίσιμες υποδομές όπως οι γραμμές μεταφοράς και οι υποσταθμοί μπορούν να οδηγήσουν σε διακοπές. Η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας φέρνει νέες προκλήσεις, καθώς τα αιολικά και ηλιακά συστήματα δεν παρέχουν τη λεγόμενη «αδράνεια» που σταθεροποιεί τη συχνότητα του δικτύου.
Μια ξαφνική απώλεια παραγωγής σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση ΑΠΕ – όπως συνέβη στη νότια Ισπανία – μπορεί να προκαλέσει απότομη αποσταθεροποίηση και αλυσιδωτή κατάρρευση, όπως συνέβη στην πρόσφατη κρίση.
4. Γεγονότα «μαύρου κύκνου»: Όταν τα πάντα πάνε στραβά ταυτόχρονα
Κάποιες φορές, ένας συνδυασμός σπάνιων αλλά όχι απίθανων γεγονότων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή. Το 2019, η Βρετανία έζησε ένα μπλακ άουτ όταν ένας κεραυνός προκάλεσε τη διακοπή λειτουργίας δύο ανεξάρτητων γεννητριών, με συνέπεια εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι να μείνουν χωρίς ρεύμα. Κανένα μεμονωμένο γεγονός δεν θα ήταν αρκετό, αλλά η αλληλουχία τους αποδείχθηκε μοιραία.
Αυτό το είδος κρίσης δείχνει ότι οι διαχειριστές δικτύου πρέπει να είναι έτοιμοι όχι μόνο για τα προβλέψιμα, αλλά και για τα απροσδόκητα.