Η γήρανση δεν είναι πάντα τόσο φθαρτική όσο φανταζόμαστε, και οι λόγοι βρίσκονται τόσο στα γονίδια όσο και στον τρόπο ζωής.
Η πιο εκτενής μελέτη για τη βιολογία ενός υπεραιωνόβιου ανθρώπου δείχνει ότι ακόμη και σε πολύ προχωρημένη ηλικία ο εγκέφαλος μπορεί να παραμένει λειτουργικός, χωρίς να εμφανίζονται οι συνήθεις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως η άνοια.
Επιστήμονες από την Ισπανία μελέτησαν την περίπτωση της Maria Branyas Morera, η οποία υπήρξε η γηραιότερη γυναίκα στον κόσμο πριν πεθάνει στα 117 της χρόνια. Αν και το σώμα της έδειχνε τα σημάδια ακραίας γήρανσης, μια σειρά βιολογικών παραγόντων την προστάτευαν από τις ασθένειες που συχνά πλήττουν τους ηλικιωμένους.
«Ο γενικός κανόνας είναι ότι καθώς γερνάμε, αρρωσταίνουμε περισσότερο, αλλά αυτή ήταν μια εξαίρεση. Θέλαμε να καταλάβουμε γιατί», δήλωσε ο Δρ Manel Esteller από το Ινστιτούτο Έρευνας Λευχαιμίας Josep Carreras στη Βαρκελώνη. «Για πρώτη φορά, καταφέραμε να διαχωρίσουμε το γήρας από την ασθένεια».
Η ζωή της Branyas ήταν αξιοσημείωτη: γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 1907, μετακόμισε στην Καταλονία το 1915, επέζησε δύο παγκόσμιων πολέμων, του ισπανικού εμφυλίου και της πανδημίας Covid, αναρρώνοντας από τον ιό σε ηλικία 113 ετών. Λίγα χρόνια πριν το θάνατό της, επέτρεψε στους γιατρούς να τη μελετήσουν, συλλέγοντας δείγματα αίματος, σάλιου, ούρων και κοπράνων για λεπτομερή ανάλυση της βιολογίας της. Οι εξετάσεις επικεντρώθηκαν στη γενετική, στην ενεργοποίηση και απενεργοποίηση γονιδίων, στα επίπεδα πρωτεϊνών, στα προϊόντα μεταβολισμού και στη μικροβιακή ποικιλότητα του εντέρου.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα τελομερή της Morera ήταν εξαιρετικά μικρά, σημάδι γήρανσης των κυττάρων, ενώ το ανοσοποιητικό της σύστημα παρουσίαζε σημάδια γήρανσης και μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε λευχαιμία. Παρ’ όλα αυτά, το σώμα της παρέμενε υγιές. «Τα κοντά τελομερή μπορεί να την προστάτεψαν από τον καρκίνο, περιορίζοντας τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων», εξήγησε ο Δρ Esteller.
Επιπλέον, γενετικές παραλλαγές φρόντιζαν την καρδιά και τα εγκεφαλικά κύτταρά της, ενώ η φλεγμονή στο σώμα της ήταν χαμηλή, μειώνοντας τον κίνδυνο καρκίνου και διαβήτη. Ο μεταβολισμός της χοληστερόλης και των λιπών ήταν επίσης αποτελεσματικός.
Μέσω των επιγενετικών ρολογιών διαπιστώθηκε ότι η βιολογική της ηλικία ήταν 10 έως 15 χρόνια νεότερη από τη χρονολογική. Το μικροβίωμα του εντέρου της παρουσίαζε αφθονία ωφέλιμων βακτηρίων Bifidobacterium.
Η μακροζωία της οφειλόταν όχι μόνο στα γονίδια αλλά και στον τρόπο ζωής: δεν ήταν υπέρβαρη, κατανάλωνε πολύ γιαούρτι, δεν κάπνιζε ούτε έπινε και είχε ενεργή κοινωνική ζωή με φίλους και οικογένεια.
Ο Δρ Esteller ελπίζει ότι η γνώση αυτή θα βοηθήσει στην ανάπτυξη θεραπειών που θα διατηρούν τους ανθρώπους υγιείς σε προχωρημένη ηλικία. «Μπορούμε να δημιουργήσουμε φάρμακα που μιμούνται τα αποτελέσματα των καλών γονιδίων. Οι γονείς της Μαρίας της έδωσαν πολύ καλά γονίδια, αλλά δεν μπορούμε να επιλέξουμε τους γονείς μας», κατέληξε.