614 εκατομμύρια ευρώ για φροντιστήρια το 2023
Ραγδαία αύξηση σημειώθηκε στις δαπάνες των ελληνικών νοικοκυριών για φροντιστήρια γενικής εκπαίδευσης το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ που επεξεργάστηκε το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ. Συνολικά, οι ελληνικές οικογένειες ξόδεψαν σχεδόν 614 εκατομμύρια ευρώ για εξωσχολική εκπαίδευση, ποσό που αντιστοιχεί στο 16,2% των δαπανών για εκπαιδευτικά αγαθά και υπηρεσίες και στο 0,7% της συνολικής καταναλωτικής τους δαπάνης.
Τα στοιχεία αναδεικνύουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το πόσο «δωρεάν» είναι τελικά η δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Η φροντιστηριακή υποστήριξη έχει πλέον καταστεί βασικός πυλώνας του οικογενειακού προγραμματισμού, ειδικά για τα παιδιά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Από τη μείωση στην έκρηξη των δαπανών μετά το 2021
Από το 2013 έως το 2020 παρατηρήθηκε μια συνεχής πτώση στις σχετικές δαπάνες. Ωστόσο, από το 2021 μέχρι και το 2023 καταγράφεται μια απότομη αύξηση της τάξης του 36% σε σταθερές τιμές. Η οικονομική επαναφορά μετά την πανδημία, οι αλλαγές στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, αλλά και η ενίσχυση του ανταγωνισμού για τις πανελλαδικές εξετάσεις είναι μερικοί από τους λόγους αυτής της αύξησης.
Πρωτοβάθμια: Τετραπλασιασμός των δαπανών
Αν και η πρωτοβάθμια εκπαίδευση απορροφά μόλις 4,2% των συνολικών φροντιστηριακών δαπανών, το νούμερο είναι εντυπωσιακό: από 5,9 εκατ. ευρώ το 2013, έφτασε τα 26,1 εκατ. ευρώ το 2023. Η ανάπτυξη των Κέντρων Μελέτης και η αυξανόμενη ανάγκη γονέων για οργανωμένη ενισχυτική διδασκαλία στα πρώτα σχολικά χρόνια είναι οι βασικές αιτίες αυτής της αύξησης.
Δευτεροβάθμια: Το “βαρύ πυροβολικό” των φροντιστηρίων
Το 94,6% των συνολικών δαπανών, ήτοι 580,9 εκατομμύρια ευρώ, κατευθύνεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις και η ένταση του ανταγωνισμού κάνουν σχεδόν αναγκαία την εξωσχολική υποστήριξη. Παρότι αυτή η δαπάνη ακολουθούσε φθίνουσα πορεία μέχρι το 2020, έκτοτε καταγράφει αύξηση 35,5%, γεγονός που επιβεβαιώνει τη σταδιακή επαναφορά της «σκιώδους εκπαίδευσης» στην ελληνική πραγματικότητα.
Φροντιστήρια στην τριτοβάθμια: Μικρό αλλά σταθερό ποσοστό
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση καλύπτει ένα ελάχιστο ποσοστό, μόλις 1,2% των συνολικών φροντιστηριακών δαπανών, που αντιστοιχεί σε 7,2 εκατομμύρια ευρώ. Η ζήτηση για εξειδικευμένη υποστήριξη φοιτητών είναι σαφώς μικρότερη, με τις δαπάνες να παρουσιάζουν σταθερότητα τα τελευταία δέκα χρόνια.
Αστικότητα και εισόδημα διευρύνουν τις ανισότητες
Η έρευνα δείχνει ότι τα νοικοκυριά που διαμένουν σε αστικές περιοχές δαπανούν περισσότερα για φροντιστήρια από ό,τι εκείνα σε αγροτικές περιοχές, και η διαφορά αυτή έχει διευρυνθεί αισθητά την τελευταία δεκαετία. Παράλληλα, ο παράγοντας εισόδημα αποτελεί τον βασικότερο δείκτη διαφοροποίησης: τα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα δαπανούν 3,5 φορές περισσότερα (ως ποσοστό του προϋπολογισμού τους) από τα χαμηλότερα.
Αυτό σημαίνει ότι η πρόσβαση στην φροντιστηριακή εκπαίδευση είναι ανισομερής και περιορισμένη για τις οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες, επιτείνοντας τις εκπαιδευτικές ανισότητες.
Επάγγελμα και οικογενειακή σύνθεση επηρεάζουν τις δαπάνες
Η θέση του υπευθύνου του νοικοκυριού επηρεάζει επίσης το ύψος των δαπανών. Μισθωτοί και βοηθοί σε οικογενειακές επιχειρήσεις δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού τους για φροντιστήρια, σε σχέση με αυτοαπασχολούμενους ή εργοδότες. Αντίστοιχα, επαγγελματικές κατηγορίες όπως οι έμποροι και οι υπάλληλοι γραφείου εμφανίζουν υψηλότερες δαπάνες ακόμη και από ανώτερα διοικητικά ή επιστημονικά στελέχη, ενδεχομένως λόγω διαφορετικών εκπαιδευτικών επιλογών, όπως ιδιαίτερα μαθήματα.
Οικογένειες με δύο παιδιά: Πιο υψηλές δαπάνες
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία που αφορούν τη σύνθεση της οικογένειας. Τα νοικοκυριά με δύο παιδιά έως 16 ετών καταγράφουν τις υψηλότερες δαπάνες για φροντιστήρια. Αντιθέτως, οι τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες δαπανούν λιγότερα, γεγονός που αποδίδεται στα υψηλότερα ανελαστικά έξοδα που περιορίζουν τη δυνατότητά τους για εξωσχολικές δαπάνες.
Ειδικά οι μονογονεϊκές οικογένειες με παιδιά έως 16 ετών φαίνεται να επιβαρύνονται δυσανάλογα, καθώς το 1,1% του προϋπολογισμού τους κατευθύνεται στα φροντιστήρια – ποσοστό υψηλότερο από αυτό ζευγαριών με ένα ή δύο παιδιά.
Ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη εκπαιδευτική πίεση
Οι μεγαλύτερες δαπάνες για φροντιστήρια καταγράφονται στα νοικοκυριά με υπεύθυνους ηλικίας 35-64 ετών, και ιδίως 45-54 ετών. Η ομάδα αυτή είναι και η πιο πιθανή να έχει παιδιά σε ηλικίες όπου απαιτείται ενισχυτική διδασκαλία, ιδιαίτερα για τις τάξεις Γυμνασίου και Λυκείου.
