Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται στην τελική φάση της ανάπτυξης του «ψηφιακού ευρώ», μια νέα πρωτοβουλία που υπόσχεται να αλλάξει τον τρόπο που πραγματοποιούνται οι συναλλαγές στην περιοχή. Το ψηφιακό ευρώ θα προσφέρει πληθώρα επιλογών στους πολίτες, με στόχο να παρέχει μια ασφαλή, προσβάσιμη και ιδιωτική εναλλακτική στις παραδοσιακές πληρωμές με μετρητά.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) επισημαίνει ότι ο σκοπός της πρωτοβουλίας είναι να καταστήσει το ψηφιακό ευρώ όσο το δυνατόν πιο κοντά στα μετρητά όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικότητας και την ασφάλεια.
Ωστόσο, το σχέδιο για την κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ έχει προκαλέσει αντιδράσεις, με πολλούς να εκφράζουν ανησυχίες για την κατάργηση των μετρητών και την πλήρη μετάβαση σε ηλεκτρονικές συναλλαγές. Ο Γερμανός ευρωβουλευτής Patrick Breyer, για παράδειγμα, προειδοποιεί για τις αρνητικές συνέπειες αυτής της κίνησης, υποστηρίζοντας ότι η σταδιακή κατάργηση των μετρητών ενδέχεται να οδηγήσει σε αυστηρότερους οικονομικούς περιορισμούς και σε έναν κόσμο όπου οι πολίτες θα είναι εξαρτημένοι από τις τράπεζες για τη διαχείριση του χρήματος τους.
Η αυξανόμενη χρήση ψηφιακών πληρωμών και η μείωση της χρήσης μετρητών, ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID-19, δείχνουν ότι η τάση προς τις ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι αμετάβλητη. Από το 2019 έως το 2022, το ποσοστό των πληρωμών με μετρητά στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε από το 72% στο 59%, ενώ ο αριθμός των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία επίσης παρουσίασε πτώση για πρώτη φορά το 2023.
Η μετάβαση προς το ψηφιακό ευρώ ξεκίνησε το 2021 με μια φάση μελέτης από την ΕΚΤ, και το 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το νομικό πλαίσιο για την υλοποίησή του. Πλέον, η υιοθέτησή του εξαρτάται από την έγκριση των Ευρωπαίων νομοθετών. Παρά την προοπτική του ψηφιακού ευρώ, υπάρχουν ανησυχίες για τον τρόπο που η ΕΕ επιχειρεί να περιορίσει τη χρήση μετρητών, ειδικά με την ενίσχυση των νόμων κατά της χρήσης μετρητών στο όνομα της καταπολέμησης του μαύρου χρήματος.
Τα σκανδιναβικά κράτη, όπως η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Δανία, φαίνεται να προχωρούν πιο γρήγορα στην εξάλειψη των μετρητών, ενώ άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντίσταση στην αλλαγή. Στην Ελλάδα, οι πολίτες φαίνεται να προτιμούν τις ηλεκτρονικές πληρωμές, με ποσοστό 91% των Ελλήνων να χρησιμοποιούν κάρτες, σε αντίθεση με το 86% που χρησιμοποιούν μετρητά. Ωστόσο, ανησυχίες για την ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών παραμένουν, με το 50% των Ελλήνων καταναλωτών να ανησυχεί για τις απάτες στον τομέα των τραπεζικών μεταφορών.