Η συνάντησή μας με τον Αντιπεριφερειάρχη Υγείας της Αττικής, ψυχίατρο Θάνο Ασκητή, πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της Περιφέρειας και κράτησε πάνω από δύο ώρες. Ήταν μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης, χωρίς περιορισμούς και χωρίς προσχήματα.
Μιλήσαμε για τη μεγάλη πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής που αφορά τη ψυχική υγεία και την καταπολέμηση της κατάθλιψης, τις επισκέψεις στα σχολεία και τις δράσεις ενημέρωσης των πολιτών. Ο κ. Ασκητής μας μίλησε για το καινοτόμο πρόγραμμα «Πόρτα-Πόρτα», το οποίο φέρνει τον Δήμο στο σπίτι του δημότη, αλλά και για τη δημιουργία ενός νέου δικτύου στήριξης των ανθρώπων τρίτης ηλικίας μέσω σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων.
Από την κατάθλιψη και τις διαταραχές ψυχικής υγείας, μέχρι το αλκοόλ, την οδική ασφάλεια, τη σεξουαλικότητα, τις ανθρώπινες σχέσεις και το φλερτ, η κουβέντα μας ήταν γεμάτη επιστημονική γνώση, εμπειρίες και τολμηρές απόψεις.
Η πολιτική, σύμφωνα με τον κ. Ασκητή, δεν είναι απλώς μια θέση ευθύνης, αλλά μια δυναμική παρέμβαση στην κοινωνία. Με αμεσότητα και ειλικρίνεια, μιλά για τα ζητήματα που μας απασχολούν όλους και καταθέτει τη δική του ξεκάθαρη οπτική για το πώς μπορούμε να αλλάξουμε την καθημερινότητά μας.
Μια συνέντευξη που αξίζει να διαβάσετε, γιατί αφορά όλους μας!
Η σημασία της προαγωγής υγείας και οι πρωτοβουλίες της Περιφέρειας
ΤΣΕΓΚΟΥ: Η συνέντευξή μας γίνεται με αφορμή τη σπουδαία πρωτοβουλία σας να μιλήσετε στα σχολεία για την κατάθλιψη, αλλά θέλω να συζητήσουμε και για τις αρμοδιότητές σας ως Αντιπεριφερειάρχης. Ποια είναι τα κύρια ζητήματα που έχετε αναλάβει;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ο τομέας της υγείας είναι συνεχώς σε κίνηση. Πάντα προκύπτουν νέα ζητήματα και η κοινωνία χρειάζεται στήριξη. Ο ρόλος μας δεν περιορίζεται στην πρόληψη, που είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Υγείας, αλλά στην προαγωγή υγείας.
Η προαγωγή σημαίνει να δείξουμε τι είναι φυσιολογικό και υγιές. Πρόληψη σημαίνει να ελέγχεσαι για να προλάβεις μια επιδείνωση. Εμείς εστιάζουμε στην ενημέρωση, την εκπαίδευση και την υποστήριξη των πολιτών, ώστε να διατηρήσουν την καλή τους υγεία.
Ήδη έχουμε προχωρήσει σε δράσεις, όπως η τοποθέτηση 21 απινιδωτών στα γραφεία της Περιφέρειας για την προστασία των εργαζομένων. Ο απινιδωτής σώζει ζωές. Επίσης, εξετάζουμε τις κοινωνικές δομές κάθε δήμου, γιατί κάθε τοπική κοινωνία έχει τις δικές της ανάγκες.
Το πρόγραμμα «Πόρτα-Πόρτα»: Φροντίδα για όλους
ΤΣΕΓΚΟΥ: Μιλήσατε για ένα πρόγραμμα που λέγεται «Πόρτα-Πόρτα». Τι ακριβώς περιλαμβάνει;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που βασίζεται στην άμεση επαφή με τους πολίτες. Το πρόγραμμα ξεκινά από τις κοινωνικές υπηρεσίες του κάθε δήμου και επεκτείνεται στα σπίτια των δημοτών που έχουν ανάγκη. Η ομάδα δράσης, που αποτελείται από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιολόγους και παιδαγωγούς, επισκέπτεται επιλεγμένες οικογένειες και χτυπάει την πόρτα με την απλή φράση: «Γεια σας, θα με κεράσετε έναν καφέ;».Ο στόχος είναι να δημιουργήσουμε μια εικόνα για την κατάσταση των πολιτών, να δούμε αν ζουν μόνοι τους, αν έχουν υποστήριξη, αν το σπίτι τους είναι περιποιημένο και αν χρειάζονται βοήθεια. Είναι μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Οι δημότες μπορούν να καλέσουν για βοήθεια ή η επιλογή γίνεται από τον δήμο;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Και τα δύο. Οι δημότες μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω τηλεφωνικού δικτύου για να ζητήσουν βοήθεια. Παράλληλα, οι κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου εντοπίζουν οικογένειες που μπορεί να έχουν ανάγκη. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ομάδες μας θα περπατούν στους δρόμους και θα χτυπούν τυχαία κουδούνια, πάντα όμως με την έγκριση του δήμου και ενημερώνοντας τους πολίτες ότι η ομάδα είναι επίσημη.
Η καταγραφή των κοινωνικών προβλημάτων και η δημιουργία βάσης δεδομένων
ΤΣΕΓΚΟΥ: Τι γίνεται αφού επισκεφθείτε τους δημότες;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Δημιουργούμε μια βάση δεδομένων με τα ευρήματά μας. Δυστυχώς, πολλοί δήμοι δεν έχουν οργανωμένη καταγραφή κοινωνικών προβλημάτων. Δεν γνωρίζουν, για παράδειγμα, πόσοι άνθρωποι έχουν διαβήτη, κατάθλιψη ή αντιμετωπίζουν εθισμό στον τζόγο. Μέσα από το πρόγραμμα, τα δεδομένα καταγράφονται και αναλύονται, ώστε οι δήμοι να προσαρμόζουν τις πολιτικές τους στις πραγματικές ανάγκες.
Επένδυση στην ψυχική υγεία
ΤΣΕΓΚΟΥ: Τι μέτρα λαμβάνει η Περιφέρεια για την ψυχική υγεία;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ο Περιφερειάρχης έχει δείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στο ζήτημα. Έχουν διατεθεί 18,3 εκατομμύρια ευρώ για τη βελτίωση των δομών ψυχικής υγείας. Έχουμε φύγει από το μοντέλο των ασύλων, όπως το παλιό Δαφνί, και προχωρούμε σε νέες δομές που παρέχουν αξιοπρεπή φροντίδα. Στόχος είναι οι πάσχοντες να έχουν συνεχή παρακολούθηση, υποστήριξη και πρόσβαση στη θεραπεία που χρειάζονται.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Δίκτυο υποστήριξης ηλικιωμένων: Το έξυπνο βραχιολάκι
ΤΣΕΓΚΟΥ: Αναφέρατε ότι θέλετε να δημιουργήσετε ένα δίκτυο προστασίας για ηλικιωμένους. Πώς θα λειτουργήσει;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που αφορά άτομα άνω των 70 ετών, ιδιαίτερα όσους ζουν μόνοι τους. Θα τους παρέχουμε ένα έξυπνο βραχιολάκι με GPS, που θα ενεργοποιείται αυτόματα αν πέσουν στο έδαφος. Το σήμα θα στέλνεται σε ένα κέντρο διαχείρισης, που θα ειδοποιεί μια νοσηλευτική ομάδα με μηχανές πρώτης βοήθειας. Έτσι, αντί να περιμένουμε ένα ασθενοφόρο που μπορεί να αργήσει, ένας νοσηλευτής θα φτάνει άμεσα για να παράσχει τις πρώτες βοήθειες.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Θα υπάρχει δυνατότητα εισόδου στο σπίτι του ηλικιωμένου;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ναι, υπό την προϋπόθεση ότι ο ίδιος ή οι συγγενείς του θα έχουν δώσει έγκριση. Ο νοσηλευτής θα μπορεί να του παρέχει οξυγόνο, να σταματήσει μια αιμορραγία ή να χορηγήσει έναν ορό αν είναι απαραίτητο. Η τεχνητή νοημοσύνη θα παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Με τη σωστή χρήση της, μπορούμε να σώσουμε ζωές.
Η ανάγκη για δράση και η σημασία της πολιτικής βούλησης
ΤΣΕΓΚΟΥ: Αυτές είναι πρωτοποριακές ιδέες. Πιστεύετε ότι μπορούν να εφαρμοστούν σε όλους τους δήμους;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε με όλους τους δήμους ταυτόχρονα. Το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί πιλοτικά σε 15 δήμους και σταδιακά θα επεκταθεί. Οι δήμαρχοι το στηρίζουν, γιατί βλέπουν ότι δεν είναι απλές υποσχέσεις αλλά ρεαλιστικές παρεμβάσεις. Το θέμα είναι να υπάρχει πολιτική βούληση και σωστή οργάνωση.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πιστεύετε ότι αυτή η προσέγγιση θα αλλάξει τη νοοτροπία γύρω από τη δημόσια υγεία;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ναι, γιατί βάζουμε τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Δεν θέλουμε μια πολιτική υγείας που απλώς διαχειρίζεται ασθένειες. Θέλουμε μια πολιτική που φροντίζει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
Αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα που υποστηρίζει πραγματικά τον πολίτη, τότε θα έχουμε κάνει μια ουσιαστική αλλαγή.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Είναι πολύ σημαντική πρωτοβουλία
ΑΣΚΗΤΗΣ: Εγώ δεν πίστευα ότι ο δήμαρχος πρέπει να είναι ένας “πολιτικάντης” που τάζει και υπόσχεται ή κάνει ρουσφέτι… Εμένα με τρελαίνει που πρέπει να κάνουν ρουσφέτια, για να επανεκλεγούν. Όχι! Κάνε έργο! Δώσε ζωή! Αυτή, λοιπόν, είναι η θέση μας εδώ, ως περιφέρεια, σε αυτό το γραφείο και με τους συνεργάτες μου, αυτά σχεδιάζουμε.
«Η στιγμή που με ταρακούνησε»: Ο Θάνος Ασκητής μιλά για την απόφασή του να ασχοληθεί με την πολιτική. Η εμπειρία που τον καθόρισε
ΤΣΕΓΚΟΥ: Μου αρέσει που είστε κοινωνικός, οραματιστής και δυναμικός. Είμαι σίγουρη ότι θα υλοποιήσετε όσα σχεδιάζετε. Φαίνεστε αποφασισμένος.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Νομίζω πως ο Θεός μου έστειλε ένα μήνυμα, δέκα μέρες πριν από τις εκλογές του 2023. Ένα πρωί, περπατώντας με τον σκύλο μου, άκουσα βογκητά μέσα από μια φυλλωσιά. Στην αρχή σκέφτηκα κάτι τυχαίο, αλλά καθώς πλησίασα, το σκυλί μου άρχισε να γαβγίζει. Εκείνη τη στιγμή είδα δύο παπούτσια. Ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας, περίπου 80 ετών, πεσμένος πίσω σε μια ρεματιά. Δεν είχε κινητό, δεν μπορούσε να σηκωθεί. Αν δεν περνούσα, μέσα σε δύο ώρες πιθανότατα θα είχε πεθάνει. Το βλέμμα του όταν με είδε, η ανακούφισή του, ήταν κάτι που δεν ξεχνώ. Αυτό δεν μπορείς να το αγοράσεις ούτε να το πουλήσεις. Εκείνη η στιγμή με σημάδεψε.
Η έμπνευση από τη Νορβηγία και το στίγμα της ψυχικής υγείας
ΤΣΕΓΚΟΥ: Άρα, αυτή η εμπειρία σας ταρακούνησε. Ποια ήταν η αρχική αφορμή για να ασχοληθείτε με τέτοιες κοινωνικές πρωτοβουλίες;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Το 2009, σε ένα ταξίδι στο Όσλο, είδα ένα παρόμοιο πρόγραμμα εφαρμοσμένο στη Νορβηγία. Δεν το επινόησα εγώ, το εμπνεύστηκα από εκεί. Η Νορβηγία ήταν επίσης η χώρα όπου ο πρωθυπουργός της, Νόβακ, ανακοίνωσε δημόσια ότι πάσχει από κατάθλιψη και αποσύρθηκε προσωρινά για θεραπεία.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Σοκ! Αυτό στην Ελλάδα θα μπορούσε να συμβεί;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ίσως. Αλλά γιατί σε άλλες χώρες υπάρχει αυτή η ανοιχτή αντίληψη και εμείς ακόμα κουβαλάμε το στίγμα της ψυχικής υγείας; Αυτό είναι μέσα στις δράσεις μας: να σβήσουμε το ψυχιατρικό στίγμα.
Η πρόταση από τον Νίκο Χαρδαλιά
ΤΣΕΓΚΟΥ: Άρα, αυτή η ιδέα σας υπήρχε εδώ και καιρό. Πώς προέκυψε η υποψηφιότητά σας στην Περιφέρεια;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Αρχικά, είχα συζητήσει το πρόγραμμα με τον Γιώργο Πατούλη. Είχαμε προσωπική σχέση, δεν ήμασταν φίλοι, αλλά με γνώριζε. Μου πρότεινε να μπω στην Περιφέρεια, αλλά δεν με ενδιέφερε. Του είπα: «Άσε με να λειτουργήσω ως επιστημονικός σύμβουλος, να εκπαιδεύσω μια ομάδα και να προωθήσουμε αυτή την ιδέα».Όταν όμως ανεστάλη η υποψηφιότητα του Πατούλη, με πήρε τηλέφωνο ο Νίκος Χαρδαλιάς, παρότι δεν είχαμε προσωπική γνωριμία. Τον εκτιμούσα για το έργο του στον COVID-19. Μου είπε: «Ασκητή, θέλω να είσαι στο ψηφοδέλτιο». Η γυναίκα μου έκανε τον σταυρό της και μου έλεγε: «Μην ξαναμπείς στην πολιτική!». Αλλά η πρόταση ήταν σοβαρή. Μου είπε: «Ξέρω το σχέδιό σου, θέλω να το υλοποιήσεις». Και το έκανε πράξη. Δεν μου έδωσε απλώς μια θέση περιφερειακού συμβούλου. Με έκανε Αντιπεριφερειάρχη Υγείας.
Η πρόκληση της υλοποίησης
ΤΣΕΓΚΟΥ: Και τώρα έχετε την ευκαιρία να το εφαρμόσετε.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς. Δεν ξέρω αν θα το πετύχω. Αλλά δεν μπορώ να μείνω άπραγος, να κρατήσω απλώς τον τίτλο και να μην κάνω τίποτα. Δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος. Μου αρέσει να δρω, να υλοποιώ. Δεν μπαίνω στην πολιτική για ρουσφέτια ή για προσωπικό όφελος. Μπαίνω για να δώσω ζωή. Και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε με κάθε πρωτοβουλία μας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η πολιτική της δράσης και η μάχη κατά της κατάθλιψης:
«Η πολιτική είναι στους Δήμους»
ΤΣΕΓΚΟΥ: Από τη συζήτησή μας, καταλαβαίνω ότι πιστεύετε πως η καθημερινότητα του δημότη είναι το κλειδί για την πολιτική σας.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς. Η πολιτική που με ενδιαφέρει δεν είναι αυτή της κεντρικής εξουσίας, αλλά της δράσης. Η πραγματική πολιτική είναι στους Δήμους. Εκεί συναντάς τα προβλήματα του πολίτη στην πράξη. Δεν νομοθετείς από μακριά, βρίσκεσαι δίπλα στον άνθρωπο που έχει ανάγκη. Γι’ αυτό τρέχουμε και μιλάμε με τους δημάρχους. Στους περισσότερους αρέσει η πρωτοβουλία μας, κάποιοι είναι επιφυλακτικοί, άλλοι ρωτούν «θα γίνει;», «πώς θα το κάνουμε;», «θέλουμε ανθρώπους». Υπάρχουν και εκείνοι που σκέφτονται πρώτα τα οικονομικά. Είναι μέσα στο παιχνίδι.
Εμένα με ενδιαφέρει να γνωρίσω τον δημότη, να τον προσεγγίσω και να τον βοηθήσω. Γι’ αυτό μπήκα στην πολιτική.
Η στήριξη του Νίκου Χαρδαλιά και η επένδυση στην ψυχική υγεία
ΤΣΕΓΚΟΥ: Βλέπω ότι έχετε την πλήρη στήριξη του Περιφερειάρχη.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ο Νίκος Χαρδαλιάς είναι ένας άνθρωπος ντόμπρος. Δεν είναι ο πολιτικάντης που θα σου πει άλλα μπροστά σου και άλλα πίσω από την πλάτη σου. Σου λέει ξεκάθαρα αν κάτι μπορεί να γίνει ή όχι. Πρόσφατα παρουσιάσαμε το πρόγραμμα για την ψυχική υγεία, με χρηματοδότηση 18,3 εκατομμυρίων ευρώ. Ο Περιφερειάρχης το πίστεψε και το προχωράει.
Η συνεργασία με τον Σταμάτη Μαλέλη και η εκστρατεία για την κατάθλιψη
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πείτε μου για την πρωτοβουλία σας με τον κ. Σταμάτη Μαλέλη.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Με τον Σταμάτη έχουμε ξανακάνει αυτή την εκστρατεία παλιότερα. Ο ίδιος έχει μιλήσει ανοιχτά για τη μάχη του με την κατάθλιψη και θέλει να βοηθήσει. Όταν μου τηλεφώνησε και μου είπε «πάμε να το ξανακάνουμε», βρήκα την ιδέα εξαιρετική. Μίλησα με τον Χαρδαλιά και μου είπε αμέσως: «Προχώρα το». Έτσι, σχεδιάσαμε μια σειρά ομιλιών σε οκτώ δήμους, με τη βοήθεια συνεργατών όπως ο Χριστόφορος και η Έλσα, που δούλεψαν πολύ γι’ αυτό.
Ομιλίες για την κατάθλιψη: Μια ανοιχτή συζήτηση με τους πολίτες
ΤΣΕΓΚΟΥ: Οι ομιλίες αυτές απευθύνονται κυρίως στα σχολεία;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Όχι. Δεν είναι μόνο για μαθητές. Θέλουμε να μιλήσουμε στους δημότες, σε ενήλικες που μπορεί να βιώνουν κατάθλιψη, αλλά και σε γονείς που πρέπει να γνωρίζουν πώς να την αναγνωρίζουν στα παιδιά τους. Η κατάθλιψη δεν είναι απλή θλίψη. Είναι η πιο συχνή ψυχική διαταραχή, η οποία επηρεάζει την εργασία, την προσωπική ζωή και την οικογένεια. Δεν είναι όπως η σχιζοφρένεια, όπου υπάρχει μια ξεκάθαρη απορρύθμιση. Ο καταθλιπτικός μπορεί να γίνει καλά, αλλά συχνά μένει αβοήθητος, κλεισμένος σε ένα δωμάτιο ή σε ένα κρεβάτι.
Η κατάθλιψη και το σώμα: Ένα κρυμμένο πρόβλημα
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι πάσχουν από κατάθλιψη.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς. Οι καταθλιπτικοί πολλές φορές αναζητούν βοήθεια από γιατρούς που δεν είναι ψυχίατροι. Πηγαίνουν σε παθολόγους, καρδιολόγους, ακόμα και ορθοπεδικούς.
Ξέρετε ότι σχεδόν οι μισοί από όσους χειρουργούνται για τη μέση τους έχουν στην πραγματικότητα κατάθλιψη; Το σωματικό σύμπτωμα μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωσή της.
Γι’ αυτό θέλουμε να ενημερώσουμε τον κόσμο. Να ξέρει ότι η κατάθλιψη είναι ασθένεια, ότι υπάρχει θεραπεία και ότι κανείς δεν είναι μόνος του.
Η σημασία της κοινωνικής δράσης
ΤΣΕΓΚΟΥ: Με όλες αυτές τις πρωτοβουλίες, ποιο είναι το όραμά σας;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Θέλω η πολιτική να γίνει εργαλείο για να αλλάξουμε ζωές. Δεν μπήκα στην πολιτική για τίτλους, αλλά για να κάνω πράγματα που έχουν αξία. Και αν στο τέλος της θητείας μου έχουμε βοηθήσει ανθρώπους να ζήσουν καλύτερα, τότε θα ξέρω ότι κάναμε κάτι σημαντικό.
Αυτή είναι η δική μου πολιτική. Δράση, όχι λόγια.
Η Σωματοποίηση της Κατάθλιψης και η Αντιμετώπισή της
Όταν η κατάθλιψη «μιλάει» μέσα από το σώμα
ΤΣΕΓΚΟΥ: Δηλαδή, η κατάθλιψη μπορεί να εκφραστεί μέσα από σωματικά συμπτώματα;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς. Πολύ συχνά η κατάθλιψη εκδηλώνεται με σωματικά συμπτώματα: πόνο στη μέση, κεφαλαλγίες, ταχυκαρδίες, στομαχικά προβλήματα. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτή συχνά καταφεύγουν σε παυσίπονα, μυοχαλαρωτικά, βιταμίνες, ακόμα και αγχολυτικά, προσπαθώντας να ανακουφιστούν. Όμως, στην πραγματικότητα, έχουν κατάθλιψη. Πηγαίνουν από γιατρό σε γιατρό, κάνουν εξετάσεις για την καρδιά τους, γιατί νιώθουν αρρυθμίες ή ταχυκαρδίες, αλλά το πρόβλημα είναι ψυχολογικό. Η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει με άγχος, φοβίες, διαταραχές συμπεριφοράς ή ακόμα και χρήση ουσιών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αλκοόλ. Πολλοί καταθλιπτικοί, που δυσκολεύονται να κοιμηθούν, χρησιμοποιούν το αλκοόλ σαν υπνωτικό. Έτσι, όμως, μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης. Το αποτέλεσμα; Απουσίες από τη δουλειά, χαμηλή απόδοση, απολύσεις. Όλα αυτά έχουν κόστος τόσο για την κοινωνία όσο και για τις ασφαλιστικές εταιρείες. Δυστυχώς, πολλοί ασθενείς διακόπτουν πρόωρα τη θεραπεία τους. Παίρνουν φαρμακευτική αγωγή για λίγους μήνες, αισθάνονται καλύτερα και σταματούν από μόνοι τους. Όμως, η κατάθλιψη επιστρέφει. Αυτό είναι ένα βασικό μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε στις ομιλίες μας: η κατάθλιψη απαιτεί συστηματική θεραπεία και παρακολούθηση.
Ναι ! Η κατάθλιψη θεραπεύεται
ΤΣΕΓΚΟΥ: Θεραπεύεται η κατάθλιψη;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Βεβαίως! Και η μεγαλύτερη απόδειξη είναι ο Σταμάτης Μαλέλης, ο οποίος έχει βιώσει την κατάθλιψη και την έχει ξεπεράσει. Γι’ αυτό και συμμετέχει σε αυτές τις δράσεις. Στις ομιλίες που ετοιμάζουμε, θα συμμετέχουν έμπειροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Θα είμαι συντονιστής ως Αντιπεριφερειάρχης Υγείας, αλλά δεν θα μιλήσω σε όλες. Θα είναι ο Σταμάτης Μαλέλης, που θα μοιραστεί τη δική του εμπειρία. Θα συμμετέχουν επίσης η ψυχίατρος Μαρίνα Οικονόμου, η οποία έχει μελετήσει εκτενώς την κατάθλιψη, η Μένη Μαλλιώρη, ειδική στις εξαρτήσεις, και η ψυχολόγος Έλσα, που θα εστιάσει ιδιαίτερα στην παιδική και εφηβική κατάθλιψη.
Βρεφική κατάθλιψη: Όταν το πρόβλημα ξεκινά από τη γέννηση
ΤΣΕΓΚΟΥ: Αναφέρατε ότι υπάρχει και βρεφική κατάθλιψη. Τι εννοείτε;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Το παιδί μπορεί να γεννηθεί με προδιάθεση για κατάθλιψη. Αν η μητέρα βιώνει έντονο στρες, θλίψη ή βρίσκεται σε ένα τοξικό περιβάλλον κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αυτό επηρεάζει το έμβρυο. Επίσης, η μείζονα κατάθλιψη μπορεί να έχει κληρονομικά χαρακτηριστικά. Αυτά θα συζητήσουμε στις εκδηλώσεις μας. Κάθε ομιλία θα έχει και μια ώρα διάδρασης, όπου οι πολίτες θα μπορούν να κάνουν ερωτήσεις. Η παρουσία του Νίκου Χαρδαλιά θα είναι σημαντική, γιατί αυτό το πρόγραμμα έχει την πλήρη στήριξή του.
Θλίψη ή κατάθλιψη; Πότε ζητάμε βοήθεια
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πώς καταλαβαίνει κάποιος αν έχει θλίψη ή κατάθλιψη; Πότε πρέπει να πάει σε γιατρό;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Η θλίψη είναι φυσιολογική και παροδική. Μπορεί να κρατήσει μερικούς μήνες, λόγω ενός χωρισμού ή της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου. Ακόμα και σε μεγάλο πένθος, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα εμφανίσει κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη, αντίθετα, είναι χρόνια και προοδευτικά επιδεινούμενη. Ο άνθρωπος αρχίζει να «σβήνει» τους διακόπτες της ζωής του:
- Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί.
- Βλέπει τα πάντα αρνητικά.
- Νιώθει αδυναμία να κάνει ακόμα και απλές δραστηριότητες.
- Απομονώνεται, σταματά να φροντίζει τον εαυτό του.
- Δεν κοιμάται καλά ή κοιμάται υπερβολικά.
- Έχει έντονο άγχος και εκνευρισμό.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν αυτοκτονικές σκέψεις. Δεν σημαίνει ότι κάθε καταθλιπτικός αυτοκτονεί, αλλά η κατάθλιψη είναι η πιο συχνή ψυχική διαταραχή που συνδέεται με αυτοκτονίες.
Η κοινωνική αδιαφορία και η λανθασμένη αντιμετώπιση
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πολλές φορές το περιβάλλον δεν καταλαβαίνει ότι κάποιος έχει κατάθλιψη.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς. Ένα παιδί 18 ετών με κατάθλιψη μπορεί να πιέζεται από την οικογένεια και τους φίλους να «ξεπεράσει» την κατάσταση:
- «Έλα, σήκω, πάμε μια βόλτα!»
- «Δεν έχεις τίποτα, όλα είναι στο μυαλό σου!»
- «Υπερβάλλεις!»
Αλλά ένας άνθρωπος με κατάθλιψη δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις. Το ακούω συνέχεια: «Νομίζει ότι έχει πρόβλημα».
Σκεφτείτε αν κάποιος σας έλεγε ότι ο πόνος στο χέρι σας είναι φανταστικός. Θα είχε λογική; Το ίδιο ισχύει και για την κατάθλιψη.
Το πρόβλημα της πολυφαρμακίας και η άγνοια των γιατρών
ΤΣΕΓΚΟΥ: Τι γίνεται με τη φαρμακευτική αγωγή; Πολλοί τη φοβούνται.
ΑΣΚΗΤΗΣ: Είναι αλήθεια ότι υπάρχει φόβος και παραπληροφόρηση. Μερικοί γιατροί λένε:
- «Μπήκες στα ψυχοφάρμακα; Δεν θα βγεις ποτέ!»
- «Αν πας σε ψυχίατρο, θα σου δώσει φάρμακα και θα γίνεις εξαρτημένος!» Αυτές είναι λανθασμένες απόψεις. Η κατάθλιψη είναι βιολογική νόσος και απαιτεί θεραπεία. Άλλο η θλίψη, άλλο η κατάθλιψη.
Πρέπει να μιλήσουμε και για το κόστος της πολυφαρμακίας. Ένας καταθλιπτικός ασθενής συχνά λαμβάνει φάρμακα για το στομάχι, την καρδιά, τη μέση του, κάνει δεκάδες εξετάσεις, αλλά δεν του έχει γίνει σωστή διάγνωση.
Έχω δει περιπτώσεις επαγγελματιών, όπως ένας πιλότος που, μετά από ένα διαζύγιο, άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης. Στην εταιρεία του τού έδωσαν άδεια, εκείνος ξεκίνησε μια αγωγή, αλλά την εγκατέλειψε λόγω του κοινωνικού στίγματος.
Πολλοί γιατροί έχουν ελλιπή γνώση της κατάθλιψης. Μερικοί πιστεύουν ακόμα και ότι η κατάθλιψη είναι «κατασκευασμένη» από τις φαρμακευτικές εταιρείες!
Γι’ αυτό είναι κρίσιμες οι ομιλίες μας. Θέλουμε να ενημερώσουμε τον κόσμο, να του δώσουμε εργαλεία, να του δείξουμε ότι η κατάθλιψη είναι μια νόσος που μπορεί να αντιμετωπιστεί. Και πάνω απ’ όλα, να μάθουμε να μην κλείνουμε τα μάτια στο πρόβλημα.
Η Διάγνωση, η Αντιμετώπιση της Κατάθλιψης και το Σχέδιο για την Ψυχική Υγεία στους Δήμους
Ποιος κάνει τη διάγνωση της κατάθλιψης;
ΤΣΕΓΚΟΥ: Ποιος είναι ο ειδικός που κάνει τη διάγνωση της κατάθλιψης;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Την αρχική διάγνωση μπορεί να την κάνει ο γενικός γιατρός, εφόσον έχει τις γνώσεις. Αν καταλάβει ότι ένας ασθενής έχει συμπτώματα κατάθλιψης, θα πρέπει να τον παραπέμψει σε ψυχίατρο, γιατί αυτός είναι ο ειδικός που μπορεί να δώσει τη σωστή θεραπεία.
Στην Ελλάδα, οι δομές ψυχικής υγείας είναι λίγες και χρειάζεται να ενισχυθούν. Πρέπει να δημιουργηθούν περισσότερα δημοτικά ιατρεία ψυχικής υγείας, ώστε οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε ειδικούς χωρίς ταμπού και δυσκολίες.
Η θεραπεία της κατάθλιψης δεν είναι στιγμιαία. Ο ασθενής χρειάζεται συνεχή παρακολούθηση. Δυστυχώς, πολλοί διακόπτουν τα φάρμακα από μόνοι τους, νομίζοντας ότι είναι καλά, και στη συνέχεια υποτροπιάζουν, κάνοντας τη θεραπεία πιο δύσκολη. Γι’ αυτό χρειάζεται ένας μηχανισμός που θα φροντίζει οι ασθενείς να έχουν μακροχρόνια στήριξη.
Στις ομιλίες μας, θα επικεντρωθούμε σε τρία βασικά μηνύματα:
- Η κατάθλιψη είναι ψυχική διαταραχήκαι όσο πιο γρήγορα πας στον γιατρό, τόσο πιο γρήγορα θα ξαναβρείς τη ζωή σου.
- Δεν πρέπει να υπάρχει ντροπή. Όλοι μπορεί να περάσουμε κατάθλιψη, και αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε αδύναμοι.
- Η σωστή φροντίδα μειώνει τις πιθανότητες υποτροπής. Οι ψυχικές δομές πρέπει να είναι διαθέσιμες και οι ασθενείς να έχουν συνεχή στήριξη.
Η κατάθλιψη δεν είναι ντροπή
ΤΣΕΓΚΟΥ: Θα μπορούσαμε να πούμε, λοιπόν, ότι η κατάθλιψη δεν είναι ντροπή;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ακριβώς! Όσο πιο γρήγορα κάποιος το αναγνωρίσει και ζητήσει βοήθεια, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα. Πολλές φορές το ίδιο το περιβάλλον του ασθενή το κρύβει: η οικογένεια δεν μιλάει, οι φίλοι δεν καταλαβαίνουν, και έτσι το πρόβλημα διογκώνεται.
Αντί να απομονώνεται, ο ασθενής πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό. Και η πολιτεία πρέπει να παρέχει τις κατάλληλες δομές για να τον στηρίξει. Οι δήμοι παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό.
Τα ποσοστά της κατάθλιψης στην Ελλάδα
ΤΣΕΓΚΟΥ: Έχετε κάποια στατιστικά για την κατάθλιψη στην Ελλάδα;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, περίπου το 10% του ελληνικού πληθυσμού πάσχει από ενεργή καταθλιπτική διαταραχή. Αν συμπεριλάβουμε ολόκληρο το φάσμα της κατάθλιψης, δηλαδή ανθρώπους που μπορεί να έχουν περάσει μια περίοδο θλίψης ή να έχουν υποστεί καταθλιπτικά επεισόδια, το ποσοστό φτάνει στο 30-40%. Οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη προδιάθεση για κατάθλιψη. Ωστόσο, μετά την οικονομική κρίση και την πανδημία, τα ποσοστά των ανδρών έχουν αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα η διαφορά μεταξύ των φύλων να έχει μειωθεί.
Ηλικίες και πρόγνωση της κατάθλιψης
ΤΣΕΓΚΟΥ: Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται πιο συχνά η κατάθλιψη;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Το πρώτο μεγάλο «κύμα» εμφανίζεται στην εφηβεία, περίπου στα 17-18 έτη, και πρόκειται για τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Ωστόσο, κατάθλιψη μπορεί να εκδηλωθεί και σε μικρότερη ηλικία.
Σήμερα, μιλάμε πλέον και για παιδική και βρεφική κατάθλιψη. Έρευνες δείχνουν ότι η συναισθηματική κατάσταση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη επηρεάζει το παιδί. Επίσης, τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του είναι κρίσιμα για την ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης. Το μεγάλο πρόβλημα της κοινωνίας στο μέλλον θα είναι ότι οι άνθρωποι δεν θα αισθάνονται τίποτα. Όπως λέει και ο Elon Musk, θα γίνουμε απλώς «καλά μηχανήματα». Αν δεν δώσουμε στα παιδιά αγάπη, φροντίδα και συναισθηματική ασφάλεια στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, θα μεγαλώσουν συναισθηματικά αποκομμένα.
Η υπερ πληροφόρηση και η κατάθλιψη στα παιδιά
ΤΣΕΓΚΟΥ: Η υπερ πληροφόρηση επηρεάζει την ψυχική υγεία των παιδιών;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Απόλυτα. Σήμερα, ένα παιδί 7-8 ετών που χρησιμοποιεί smartphone, μέσα σε μία ώρα μπορεί να δεχτεί πληροφορίες που αντιστοιχούν σε 10 τόμους εγκυκλοπαίδειας. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας συνδέεται με διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα και αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης. Στη Σκανδιναβία, οι χώρες έχουν επιστρέψει στο χαρτί και το μολύβι στα σχολεία, γιατί κατάλαβαν ότι η τεχνολογία από πολύ μικρή ηλικία βλάπτει τη συγκέντρωση και την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η ανάγκη για κοινωνικές παρεμβάσεις μέσω των δήμων
ΤΣΕΓΚΟΥ: Άρα, οι δήμοι μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Βεβαίως! Το πρόγραμμα «Πόρτα-Πόρτα» που σχεδιάζουμε, δεν αφορά μόνο την καταγραφή παθολογικών περιπτώσεων. Στόχος είναι να επισκεφτούμε τους δημότες, να καταλάβουμε πώς ζουν, αν έχουν υποστήριξη, αν υπάρχει βία, εθισμός ή απομόνωση. Οι δήμοι μπορούν να βοηθήσουν στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Μια γυναίκα που κακοποιείται δεν χρειάζεται απλώς να κάνει καταγγελία στην αστυνομία. Χρειάζεται να μεταφερθεί άμεσα σε μια ασφαλή δομή. Εκεί έρχεται ο ρόλος των δημοτικών υπηρεσιών.
Οι δυσκολίες στην εφαρμογή των προγραμμάτων και η χρηματοδότηση
ΤΣΕΓΚΟΥ: Οι δήμοι είναι έτοιμοι να στηρίξουν αυτές τις πρωτοβουλίες;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Υπάρχουν δήμαρχοι που στηρίζουν την προσπάθεια, αλλά και κάποιοι που είναι επιφυλακτικοί. Δεν είναι παράλογο, γιατί ένα τέτοιο πρόγραμμα απαιτεί στελέχη, οργάνωση και φυσικά χρηματοδότηση. Είναι αλήθεια πως ορισμένοι σκέφτονται μόνο το οικονομικό κομμάτι: «Έχεις να μας δώσεις 10.000 ευρώ;». Ευτυχώς, αυτοί είναι λίγοι. Το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί πιλοτικά σε 15 δήμους. Δεν μπορούμε να το τρέξουμε παντού από την αρχή. Θέλουμε να δούμε στην πράξη ποιες είναι οι δυσκολίες, τι λειτουργεί και τι όχι. Αν αυτό πετύχει, μπορούμε να το επεκτείνουμε σε περισσότερους δήμους. Ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα λειτουργικό μοντέλο που θα αλλάξει τον τρόπο που η τοπική αυτοδιοίκηση στηρίζει την ψυχική υγεία των πολιτών.
Τρέχει άλλη μια δράση με το Αιγινήτειο που ήδη το δουλεύουμε τώρα με τον Χριστόφορο και με την Έλσα, με τον Τζαβέλα τον Ηλία, έναν καθηγητή ψυχιατρικής, που ασχολείται με το αλκοόλ που είναι μεγάλο πρόβλημα μέσα στο σπίτι. Το αλκοόλ!
ΤΣΕΓΚΟΥ: Μπορείτε να μας μιλήστε γι αυτό ;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Θα γίνουν ομιλίες. Επιλέγουμε δήμους που το Αιγινήτειο με την ομάδα του θα κάνει ανοιχτές συζητήσεις για το αλκοόλ. Θα ενημερώσει τον κόσμο για το αλκοόλ και θα βάλουμε και την οδηγητική συμπεριφορα. Πρέπει να ξέρεις ότι εγώ, και όταν λέω εγω εννοω η περιφέρεια, μίλησα με τον Χρυσοχοιδη και με τον αρχηγό της αστυνομίας όταν είπα ότι θέλω να αυξήσω τα μπλόκα. Γιατί εμείς τι έχουμε. Στη περιφέρεια έχουμε τις εθνικές οδούς, έχουμε τις λεωφόρος και τις γέφυρες. Από εκεί μπαίνουν τα μπλόκα. Και όταν λοιπόν μίλησα και τους είπα ότι θέλω τα μπλόκα, ήταν όλοι πολύ θερμοί. Και ο Αρχηγός, και ο υπουργός Χρυσοχοΐδης. Ανεβάσαμε λοιπόν αυτή τη στιγμή το αλκοτέστ πολύ.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Αυξήσατε τα ποσοστά των ελέγχων εννοείτε;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Τα τριπλασιάσαμε. Δηλαδή αυτή τη στιγμή γίνεται το βράδυ για καλό όλων μας. Κι εγώ έχω πέσει. Και το χάρηκα που έπεσα κι εγώ. Ναι, ναι. Δεν με γνώρισε. Το ξέρεις δεν λέω ποιος είμαι. Κατ’ αρχήν δεν έχει κανένα νόημα. Έχω μια αρχή. Είσαι νόμιμος; Δεν χρειάζεται να σου πεις. Κατ’ αρχήν αν εγώ φύγω, μου πει «Α, είσαι Ασκητής, σήκω φίλε». Είναι πολύ χειρότερο για εμένα να φύγω.
ΤΣΕΓΚΟΥ: Αυτό το κάνατε γιατί έχουν αυξηθεί πάρα πολύ τα τροχαία από το αλκοόλ;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ναι. Σκοτώνονται. Και έχουμε ήδη, δεν ξέρω γνωρίζω ποσοστά. Αλλά θεωρώ ότι υπάρχει μια διαφορά σημαντική. Μόνο το δικό μου κοινωνικό περιβάλλον. Εγώ πάω σε σπίτια και τους βλέπω όλοι ότι πίνουν λιγότερο. Και μάλιστα μερικοί με βρίζουν. Εγώ δεν έχω καμία δύναμη. Ο Τζαβέλας, που έχει κάνει ένα μικρό τμήμα στο Αιγινήτειο. Προφανώς θέλουν να το επικοινωνήσει. Μου ζήτησε ως Περιφέρεια να τους στηρίξω δράσεις στους Δήμους. Εμείς τι έχουμε. Ανοίγουμε τις πόρτες των Δήμων. Τώρα μόνος θα πρέπει να πει η Τζαβέλα έλα μετά από την Τρίτη να μιλήσουμε. Εγώ με τη θέση που έχω μπορώ να πάω στον Δήμαρχο. Οι Δήμαρχοι ήδη αυτή τη στιγμή νομίζω ότι έχουμε θετική αποδοχή. Θετική αποδοχή κ, μαζί με το αλκοόλ αν προλάβω στη θητεία μου θα πατάξω και την άννοια. Με την Βούλα Σακκά. Που έχει κάνει ένα φοβερό κέντρο. Η Βούλα η Σακκά που ξέρει την άννοια όπως ξέρεις το ποτήρι με το νερό. Είμαστε μαζί στο ΝΜΤΣ. Την Άννοια την ξέρει για μένα. Και την είδα πρώτα σου και σου λέει Βούλα μου λέει με χίλια φεύγουμε. Δηλαδή θα κάνουμε την κατάθλιψη. Θα δούμε οκτώ δήμους τι αντίκτυπο θα πάρουμε, θα το απλώσουμε σιγά σιγά. Εγώ δεν βιάζομαι. Και θα αφήσω δουλειά και για τον επόμενο.
Σεξουαλικότητα, Κοινωνικές Συμπεριφορές και Επικοινωνία στις Σχέσεις και τις Οικογένειες
Πόσα είναι τελικά τα φύλα;
ΤΣΕΓΚΟΥ: Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε πρόσφατα ότι υπάρχουν μόνο δύο φύλα. Ως επιστήμονας, ποια είναι η δική σας θέση;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Βιολογικά φύλα υπάρχουν δύο: άνδρας και γυναίκα. Αυτή είναι η επιστημονική αλήθεια. Ωστόσο, τα κοινωνικά φύλα είναι πολύ περισσότερα, καθώς εξαρτώνται από το πώς αισθάνεται και εκφράζεται κάθε άνθρωπος.
Το φύλο έχει τρεις διαστάσεις:
- Το βιολογικό φύλο, που καθορίζεται από τα γεννητικά χαρακτηριστικά με τα οποία γεννιέται κάποιος. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν γενετικές ή ορμονικές διαφοροποιήσεις (παλιότερα γνωστές ως ερμαφροδιτισμός), και σε αυτές τις περιπτώσεις η ιατρική μπορεί να παρέμβει.
- Το ψυχικό φύλο, δηλαδή πώς αισθάνεται ένας άνθρωπος. Κάποιος μπορεί να γεννηθεί με ανδρικά χαρακτηριστικά αλλά να νιώθει γυναίκα ή το αντίστροφο.
- Το κοινωνικό φύλο, που αφορά τον τρόπο με τον οποίο κάποιος εκφράζει την ταυτότητά του.
Η ομοφυλοφιλία σήμερα είναι κοινωνικά και επιστημονικά αποδεκτή. Το βασικό δεν είναι τι νιώθει κάποιος, αλλά πώς συμπεριφέρεται. Ένας άνθρωπος που φέρεται με σεβασμό και έχει όρια στη συμπεριφορά του, είτε είναι ετεροφυλόφιλος είτε ομοφυλόφιλος, είναι κοινωνικά λειτουργικός.
Σεξουαλικότητα και εφηβικός πειραματισμός
ΤΣΕΓΚΟΥ: Πρόσφατα επισκέφθηκα ένα σχολείο, όπου οι μαθητές μου είπαν ότι «όλοι πηγαίνουν με όλους». Αγόρια με αγόρια, κορίτσια με κορίτσια, όλα είναι ανοιχτά. Είναι φυσιολογικό αυτό;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι σεξουαλικοί πειραματισμοί στην εφηβεία υπήρχαν πάντα. Ένα παιδί μπορεί να πειραματιστεί με το ίδιο φύλο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα γίνει ομοφυλόφιλο.
Το σημαντικό είναι να ξεχωρίσουμε:
- Τον σεξουαλικό προσανατολισμό, δηλαδή ποιο φύλο έλκει έναν άνθρωπο.
- Τον εφηβικό πειραματισμό, που είναι μια φάση αναζήτησης και εξερεύνησης.
Η εφηβεία είναι περίοδος ταυτότητας και αυτοανακάλυψης. Όταν το παιδί μπαίνει στα 14-15 του χρόνια, αρχίζει να αποκτά συνείδηση της σεξουαλικής του ταυτότητας. Οι σημερινοί έφηβοι έχουν μεγαλύτερη ελευθερία σεξουαλικής αφύπνισης, κάτι που συμβαίνει και λόγω της αλλαγής των κοινωνικών δομών.
Πρόωρη σεξουαλική έναρξη: Είναι επικίνδυνη;
ΤΣΕΓΚΟΥ: Τα παιδιά ξεκινούν τη σεξουαλική τους ζωή όλο και πιο νωρίς. Είναι αυτό κακό για το μέλλον τους;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Εξαρτάται. Σήμερα, η παιδική ηλικία έχει συρρικνωθεί. Τα κορίτσια μπαίνουν στην εφηβεία από τα 10 χρόνια, αναπτύσσουν σεξουαλικότητα νωρίτερα και αυτό οδηγεί σε πιο πρώιμες σχέσεις.
Το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο η ηλικία, αλλά η έλλειψη ενημέρωσης και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Σε πολλές χώρες υπάρχει σχολικός ψυχολόγος που μιλάει στα παιδιά για τη σεξουαλικότητα, την ωριμότητα και την προστασία τους. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, το Υπουργείο Παιδείας και οι κυβερνήσεις δεν έχουν τολμήσει να εισάγουν ολοκληρωμένα προγράμματα σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, φοβούμενοι τις αντιδράσεις των γονέων.
Η αποτυχία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην Ελλάδα
ΤΣΕΓΚΟΥ: Μου λέτε ότι στην Ελλάδα χάσαμε την ευκαιρία να διδάξουμε τη σεξουαλική αγωγή;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ναι. Το 2002, ως βουλευτής, συνεργάστηκα με το Υπουργείο Παιδείας για να εκπαιδεύσουμε 90 σχολικούς ψυχολόγους. Το 2007, με την Μαριέττα Γιαννάκου, φτιάξαμε 8 βιβλία σεξουαλικής αγωγής. Δυστυχώς, τυπώθηκαν, αλλά δεν διανεμήθηκαν ποτέ στα σχολεία. Μερικοί δάσκαλοι τα πήραν, τα είδαν, αλλά κανείς δεν τόλμησε να τα χρησιμοποιήσει. Οι κυβερνήσεις φοβήθηκαν τις αντιδράσεις των γονέων και της Εκκλησίας. Το αποτέλεσμα; Σήμερα τα παιδιά ενημερώνονται μόνα τους από το διαδίκτυο και τα social media, όπου η πληροφορία είναι ανεξέλεγκτη.
Φλερτ και ανθρώπινες σχέσεις στην εποχή της τεχνολογίας
ΤΣΕΓΚΟΥ: Οι Έλληνες σήμερα φλερτάρουν;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Όχι, και ο λόγος είναι ο φόβος της απόρριψης. Τα αγόρια δεν ξέρουν πώς να προσεγγίσουν ένα κορίτσι. Φοβούνται να μιλήσουν, να εκτεθούν. Μου έρχονται νέοι 25 ετών και με ρωτούν: «Πώς να πλησιάσω μια κοπέλα;». Θέλουν… οδηγίες!
Οι γυναίκες σήμερα λένε «τα αγόρια δεν μας προσεγγίζουν», και έχουν δίκιο. Έχουμε χάσει τον αυθορμητισμό στις σχέσεις. Η υπερέκθεση σε υποθέσεις κακοποίησης και σεξουαλικής παρενόχλησης στα ΜΜΕ έχει δημιουργήσει φοβικούς άνδρες. Από τη μια, ήταν απαραίτητο να βγουν στην επιφάνεια τέτοιες υποθέσεις. Από την άλλη, όταν κάθε μέρα ακούς για παρενοχλήσεις, βιασμούς, κακοποιήσεις, δημιουργείται ένας γενικευμένος φόβος στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Οι διαδικτυακές εφαρμογές γνωριμιών: Ευκαιρία ή κίνδυνος;
ΤΣΕΓΚΟΥ: Οι εφαρμογές γνωριμιών θα γίνουν η νέα πραγματικότητα στην Ελλάδα;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Ήδη είναι. Πολλοί άνθρωποι γνωρίζονται μέσα από εφαρμογές. Δεν το θεωρώ κακό. Αν βοηθάει κάποιον να γνωρίσει έναν σύντροφο, είναι θετικό. Το πρόβλημα είναι ότι αν η τεχνολογία αντικαταστήσει εντελώς την ανθρώπινη επαφή, θα χάσουμε την ικανότητά μας να σχετιζόμαστε αυθεντικά.
Συμβουλές για μια μακροχρόνια σχέση
ΤΣΕΓΚΟΥ: Τι συμβουλεύετε τα ζευγάρια για να κρατήσουν τη σχέση τους ζωντανή;
ΑΣΚΗΤΗΣ: Να μιλάνε. Να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τις ανάγκες τους, τις ανησυχίες τους.
- Να τσακώνονται όταν χρειάζεται, αλλά με όρια. Ο τσακωμός δεν είναι κακός. Αντίθετα, η συνεχής καταπίεση και η έλλειψη διαλόγου είναι αυτά που σκοτώνουν τις σχέσεις.
- Να ακούν ο ένας τον άλλον. Η επικοινωνία δεν είναι μονόλογος.
- Να δίνουν χώρο και χρόνο στη σχέση.
Οι σχέσεις διαλύονται όχι από τις συγκρούσεις, αλλά από τη σιωπή. Αν τα ζευγάρια μιλούσαν περισσότερο, θα υπήρχαν λιγότερα διαζύγια. Και αν οι γονείς επικοινωνούσαν καλύτερα, τα παιδιά θα μάθαιναν κι αυτά να επικοινωνούν σωστά στη δική τους ζωή.