Ακίνητα στην Ελλάδα: Όνειρο άπιαστο για τους πολλούς – Η στεγαστική κρίση μέσα από τα μάτια της Alpha Bank
Η απόκτηση κατοικίας στην Ελλάδα μοιάζει όλο και περισσότερο με άπιαστο όνειρο για τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών. Σύμφωνα με αποκαλυπτική μελέτη της Alpha Bank, οι τιμές των κατοικιών συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία, αφήνοντας πίσω το διαθέσιμο εισόδημα και επιτείνοντας το πρόβλημα της προσιτής στέγασης. Το 2023 οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 13,9%, ενώ το 2024 κατέγραψαν νέα άνοδο 8,7%. Αντίθετα, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε με σαφώς πιο αργούς ρυθμούς – 8,1% το 2023 και 5,6% το 2024 – προκαλώντας ανισορροπία μεταξύ κόστους στέγασης και αγοραστικής δυνατότητας.
Κατοικία: Πολυτέλεια για λίγους
Η έρευνα της Alpha Bank αποτυπώνει με σαφήνεια το αίσθημα απογοήτευσης των πολιτών:
-
Το 54% θεωρεί την απόκτηση κατοικίας ανέφικτη,
-
Το 39% τη χαρακτηρίζει δύσκολα εφικτή,
-
Ενώ 6 στους 10 πιστεύουν πως οι τιμές θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν τα επόμενα χρόνια.
Το 68% δηλώνει ότι τα ενοίκια δεν είναι προσιτά σε σχέση με τους μισθούς, ενώ για τους ενοικιαστές, πάνω από τους μισούς (52%) ξοδεύουν πάνω από το 30% του εισοδήματός τους μόνο για ενοίκιο.
Πώς φτάσαμε εδώ; Η ιστορική διαδρομή της ελληνικής κατοικίας
Η κατοικία στην Ελλάδα, ιστορικά, συνδέθηκε με την έννοια της ασφάλειας και της κοινωνικής ανόδου. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ιδιοκατοίκηση επιτυγχανόταν κυρίως μέσω αντιπαροχής ή ιδιωτικής οικοδόμησης από οικογενειακούς πόρους.
Η είσοδος της χώρας στην ευρωζώνη το 2001, όμως, και η απορρύθμιση του τραπεζικού συστήματος άνοιξαν την πόρτα στα στεγαστικά δάνεια. Το χαμηλό κόστος δανεισμού εκτόξευσε τις αγορές κατοικίας, οδηγώντας σε άνθηση της οικοδομής και σε ιστορικά υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης (77,2% το 2010).
Ωστόσο, οι αλλεπάλληλες κρίσεις – χρέους, πανδημίας, ενεργειακή – σε συνδυασμό με τη ραγδαία άνοδο του τουρισμού και της βραχυχρόνιας μίσθωσης (π.χ. Airbnb) δημιούργησαν ένα νέο στεγαστικό τοπίο, πιο ακριβό και λιγότερο προσβάσιμο.
Η οικονομία διαμοιρασμού και τα νέα δεδομένα
Η εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης επηρεάζει άμεσα τη διαθεσιμότητα κατοικιών προς ενοικίαση, ειδικά σε τουριστικές περιοχές. Πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες στη μελέτη βλέπουν την οικονομία διαμοιρασμού ως έναν από τους βασικότερους λόγους για την εκτόξευση των ενοικίων και των τιμών πώλησης.
Παράλληλα, η μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας κατά την προηγούμενη δεκαετία, οι αποποιήσεις κληρονομιών λόγω χρεών και η απουσία δημόσιας στεγαστικής πολιτικής επιτείνουν τη στεγαστική κρίση.
Προτάσεις πολιτικής: Πώς μπορεί να αντιστραφεί το κλίμα
Η Alpha Bank προτείνει μία σειρά πολιτικών για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης:
-
Αναθεώρηση του πλαισίου της Χρυσής Βίζας, ώστε να μη δημιουργείται υπερβάλλουσα ζήτηση.
-
Αξιοποίηση των κενών κατοικιών με φορολογικά κίνητρα ή κρατικά προγράμματα.
-
Στήριξη της οικοδομής, με χρηματοδοτήσεις σε νέους κατασκευαστές και τράπεζες.
-
Ρύθμιση της βραχυχρόνιας μίσθωσης, για επιστροφή ακινήτων στη μακροχρόνια αγορά.
Παράλληλα, προτείνονται σύμπραξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για την κατασκευή προσιτών ή κοινωνικών κατοικιών, όπου:
-
Το κράτος παρέχει τη γη ή τα ακίνητα,
-
Οι τράπεζες και επενδυτές χρηματοδοτούν την κατασκευή,
-
Και η διάθεση γίνεται σε ευάλωτα νοικοκυριά, νέους και οικογένειες, σε τιμές κάτω της αγοράς ή και δωρεάν με κοινωνικά κριτήρια.
Το διακύβευμα: Η κατοικία ως κοινωνικό δικαίωμα
Η στέγαση είναι θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα και όχι προϊόν πολυτελείας. Αν δεν ληφθούν άμεσα και στοχευμένα μέτρα, κινδυνεύουμε να περάσουμε σε μια εποχή όπου η ιδιοκατοίκηση και ακόμα και η αξιοπρεπής ενοικίαση θα αφορούν μόνο την οικονομική ελίτ. Η πολιτεία, οι τράπεζες και η κοινωνία πρέπει να συνεργαστούν, ώστε η στέγη να ξαναγίνει αυτό που ήταν: βάση ασφάλειας και ευημερίας για όλους.