Οκτώ δεκαετίες χρειάστηκαν σχεδόν για να βρεθεί το τραγικό ναυάγιο του «Σπερχειού».
Πρόκειται για ένα από τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια που σημειώνεται σε ελληνικά ύδατα.
Η ομάδα υποβρυχίων ερευνών του Κώστα Θωκταρίδη ανακάλυψε το ναρκαλιευτικό «Σπερχειός», το οποίο βυθίστηκε τη Μεγάλη Τετάρτη του Μαΐου του 1945, με αποτέλεσμα να γίνει ο υγρός τάφος για 98 ανθρώπους σε βάθος 153 μέτρων βορειοανατολικά της Ύδρας.
Σύμφωνα με τον Κώστα Θωκταρίδη, το ναυάγιο εντοπίζεται στον βυθό με κλίση 2 μοιρών προς τα αριστερά και βρίσκεται σε διεθνή χωρικά ύδατα, όπως παρουσιάζεται σε αυτό το βίντεο.
Στο ίδιο βίντεο, φαίνεται η βάση του πυροβόλου 20mm στην πλώρη του πλοίου, πριν από τη μετατροπή του σε βοηθητικό στόλου.
Επίσης, παρατηρείται η απουσία της αριστερής αγκυροκαδένας και η παρουσία της δεξιάς στη θέση της.
Εντοπίζεται ένα μικρό κάθετο ρήγμα στην αριστερή πλευρά, μαζί με εγκάρσιους και διαμήκεις νομείς που φέρουν τρύπες καρφωμάτων.
Στην κάτω πλευρά της πρύμνης, ένα δίχτυ ανεμότρατας έχει καλύψει το πηδάλιο και την προπέλα.
Επιπλέον, διακρίνεται η μοναδική ανοιχτή πόρτα του ναυαγίου στο μεσοστέγο, στην αριστερή πλευρά των υπερκατασκευών.
Τα συντρίμμια στο κατάστρωμα και οι στρεβλώσεις βοηθητικών υποστυλώσεων στις υπερκατασκευές δείχνουν μετακίνηση προς τα αριστερά, όπως αναφέρει ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το μοιραίο ταξίδι
Στις 2 Μαΐου 1945, στις 17:00, το ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ απέπλευσε από τον Πειραιά με προορισμό τα νησιά του Αιγαίου, Σύρο, Σάμο, Χίο και Λέσβο, λίγο μετά την ολοκλήρωση του δεξαμενισμού του.
Ήταν Μεγάλη Τετάρτη, και το πλοίο, λόγω έλλειψης επιβατηγών πλοίων, χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά στρατιωτικού προσωπικού και ιδιωτών που επισκέπτονταν τα νησιά για το Πάσχα.
Παρά την υπέρβαση του επιτρεπόμενου αριθμού επιβατών, και την υπερφόρτωση του πλοίου με αποσκευές και οικοσκευές, το ταξίδι ξεκίνησε σε καλές καιρικές συνθήκες, με γαλήνια θάλασσα.
Ωστόσο, μετά από τρίωρο ταξίδι και την έναρξη της βροχής, πολλοί επιβάτες, παρά τις προειδοποιήσεις του πληρώματος, μετακινήθηκαν στο αριστερό μέρος του πλοίου.
Όταν ο κυβερνήτης αντιλήφθηκε την επικίνδυνη ρότα που πήρε το πλοίο, προσπάθησε να την διορθώσει, αλλά το ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ έχασε την ευστάθειά του, ανατράπηκε και βυθίστηκε με την πλώρη, παρασύροντας μαζί του τους ανθρώπους που βρίσκονταν στο εσωτερικό.
Το ναυάγιο προκάλεσε την τραγική απώλεια πολλών επιβατών, που βρέθηκαν στη θάλασσα.
Ο ασυρματιστής δεν κατάφερε να εκπέμψει σήμα κινδύνου, ενώ λόγω της απουσίας πλοίων στην περιοχή, πολλοί από τους επιβάτες έμειναν χωρίς σωσίβια κολυμπώντας επί ώρες, μέχρι να σωθούν.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Ακρόπολις», μόνο 7 από τους 20 ναυαγούς που κρατήθηκαν στην επιφάνεια, κατάφεραν να επιβιώσουν.
Στις 3 τα ξημερώματα, ο λιμενάρχης Σύρου, πλωτάρχης Παν. Νταλιάνης, αντιλαμβάνεται τον θόρυβο μηχανής σκάφους που περνά από την περιοχή και ξεκινά να καλεί σε βοήθεια. Το σκάφος αυτό, το πετρελαιοκίνητο ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ, ταξίδευε προς τον Πειραιά και, ακούγοντας τις κραυγές, προσεγγίζει την περιοχή και συλλέγει 37 ναυαγούς, οι οποίοι μεταφέρονται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά.
Η τελευταία επιζήσασα του ναυαγίου
Όταν το ελληνικό Ναυαρχείο ενημερώθηκε για το ναυάγιο, δίνει εντολή σε ένα αντιτορπιλικό και δύο τορπιλάκατους να μεταβούν στη θαλάσσια περιοχή προκειμένου να διενεργήσουν έρευνες για πιθανή εύρεση και άλλων επιζώντων.
Στις 3 Μαΐου, στις 16:00, εντοπίζεται ζωντανή σε βραχώδη ακτή του ακρωτηρίου Ζούρβας μία γυναίκα. Ήταν η Μαρία Ρούση, η οποία κολυμπούσε επί εννέα ώρες μέχρι να καταφέρει να βγει στη στεριά.
«Η πρώτη μου προσπάθεια όταν βρέθηκα στη θάλασσα ήταν να απαλλαγώ από τα φορέματά μου”, περιγράφει αργότερα. “Ύστερα σημάδεψα το σημείο κατευθύνσεώς μου, τον κάβο Ζούρβα. Στην αρχή άκουγα φωνές απελπισμένες ολόγυρά μου. Μα εξαφανίζονταν σιγά σιγά. Ίσκιος πλεούμενου γύρω μου. Με γιγάντωνε η ελπίδα να φθάσω στον κάβο και κράτησα ώρες εννέα πάνω στη θάλασσα. Ακολούθησαν άλλες έξι ώρες αναμονής στον έρημο κάβο για να περισυλλεγώ».
Οι έρευνες των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού συνεχίστηκαν αλλά δεν εντοπίστηκαν άλλοι επιζώντες και το έργο τους δυστυχώς περιορίστηκε στην περισυλλογή πτωμάτων.
Χάθηκαν ολόκληρες οικογένειες και πολλές από αυτές ήταν από τη Σύρο, όπως η Μαρή Λαδοπούλου που έχασε τη ζωή της μαζί με τον γιο της Ελπιδοφόρο, τη σύζυγό του Ντέσσυ και τα δυο τους κοριτσάκια Ελένη και Μαρία, 3 και 1,5 ετών.
Μαζί τους χάθηκε και η 7,5χρονη Μαρία Νεοφύτου, εγγονή της Μαρής Λαδοπούλου και κόρη του πλοιάρχου Λουκά Νεόφυτου, ο Δημ. Λαδόπουλος και η σύζυγός του Φανή. Ανάμεσα στα θύματα ήταν επίσης η σύζυγος και οι δύο γιοι 5 και 7 ετών του διασωθέντος Λιμενάρχη Σύρου Παν. Νταλιάνη, ο πλοίαρχος του ναυτικού Ιωάν. Βλαχόπουλος και η σύζυγός του, ο Κων. Ραζής και η σύζυγος του Ντόρα, η σύζυγος του διασωθέντος πλοιάρχου ναυπηγού Φιλίππου, η 11χρονη Ελένη Λιάμπεη κόρη του διευθυντή της ΕΤΜΑ, ο συνταγματάρχης Ε. Κώττης και η κόρη του, ο φιλέλληνας Σουηδός Μαρτέν Νόρδεστρεμ μέλος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που είχε αναλάβει την οργάνωση διανομής βοηθημάτων και ιδιαιτέρως την παιδική περίθαλψη.
Ο ακριβής αριθμός και τα στοιχεία των θυμάτων ήταν πολύ δύσκολο να προσδιοριστούν τις πρώτες μέρες γιατί δεν είχαν καταγραφεί επίσημα οι υπεράριθμοι επιβάτες παρά μόνο οι 75 για τους οποίους είχαν εκδοθεί οι σχετικές άδειες.
Η έρευνα της ομάδας σε πρωτογενείς πηγές της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, του υπουργείου Τύπου και των βρετανικών αρχείων κατέληξε στα εξής στοιχεία. Οι επιβαίνοντες του ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ μαζί με το πλήρωμα ήταν 136, από τους οποίους επέζησαν 38 ενώ έχασαν τη ζωή τους 98.
Για τα αίτια της ναυτικής αυτής τραγωδίας ακολούθησαν ανακρίσεις και παραπέμφθηκαν σε δίκη ο κυβερνήτης του πλοίου, ο διοικητής Ναυτικής Βάσεως Πειραιώς, ο διευθυντής γραφείου κινήσεως του Λιμεναρχείου Πειραιώς, ο αξιωματικός ελέγχου κινήσεως Λιμεναρχείου Πειραιώς και ένας κελευστής του Λ.Σ.
Ο πλοίαρχος Νεόφυτος τότε διοικητής ναυτικών σχολών που απώλεσε στο ναυάγιο την κόρη του και τις δύο ανιψιές του, δήλωσε στο ναυτοδικείο: «Κατά τη γνώμη μου το ναυάγιο του ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ δεν οφείλεται σε υπερφόρτωση και ούτε η στρέψη του τιμονιού μπορεί να ανατρέψει το πλοίο για τεχνικούς λόγους. Πιστεύω ότι έγινε πλημμελής επιθεώρηση κατά τον πρόσφατο δεξαμενισμό».
Το Ναυτοδικείο Πειραιά καταδίκασε τον κυβερνήτη του πλοίου σε εξάμηνη φυλάκιση με τριετή αναστολή ενώ οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι απαλλάχθηκαν.
Η ερευνητική ομάδα αρχικά εντόπισε το βυθισμένο ναρκαλιευτικό από την επιφάνεια της θάλασσας με σόναρ και στη συνέχεια έγινε βιντεοσκόπηση με ROV μη επανδρωμένο υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα. Οι διαστάσεις του ναυαγίου καθώς και η θέση του σε σχέση με τις καταθέσεις της εποχής, ταυτίζονται με την ιστορία του.
Το 1912 ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Smith’s Dock στο Middlesbrough της Αγγλίας ως φαλαινοθηρικό με το όνομα NOBLE NORA διαστάσεων 32 μέτρα μήκος και 6,4 μέτρα πλάτος.
Τον Ιούνιο του 1917 επιτάχθηκε από το βρετανικό Πολεμικό Ναυτικό και εξοπλίστηκε ως περιπολικό. Τον Απρίλιο του 1941 έλαβε το διακριτικό FY.189. Τον Σεπτέμβριο του 1943 παραχωρήθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό από τους Βρετανούς.