Στον Λακωνικό κόλπο, περίπου 310 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Αθήνας, ένα σκοτεινό εμπορικό δίκτυο πραγματοποιεί μεταφορές καυσίμων από πλοίο σε πλοίο, αποφεύγοντας τις κυρώσεις των Δυτικών προς τη Ρωσία.
Οι ελληνικές αρχές δεν μπορούν να επιβάλουν έλεγχο στην περιοχή, καθώς οι μεταφορές συμβαίνουν σε διεθνή ύδατα λίγα μίλια από την ακτή. Αυτή η πρακτική ανησυχεί τους αξιωματούχους του ΟΗΕ λόγω του κινδύνου πετρελαιοκηλίδας και των επιπτώσεών της στο περιβάλλον.
Οι Δυτικοί επιχειρούν να επηρεάσουν τη ροή του ρωσικού πετρελαίου θέτοντας πλαφόν στην τιμή στα 60 δολάρια ανά βαρέλι, αλλά η Ρωσία βρίσκει τρόπους να αντιμετωπίσει αυτές τις κυρώσεις, εκμεταλλευόμενη το εμπόριο πετρελαίου με την Κίνα και την Ινδία. Τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν διπλασιαστεί, αναδεικνύοντας την αντίδραση της Ρωσίας έναντι των κυρώσεων. Αυτή η κατάσταση ανησυχεί οικονομικούς κύκλους, καθώς η συνέχιση των κυρώσεων μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη οικονομική ύφεση.
Οι κυρώσεις στην αρχή έπιασαν τόπο γιατί δεν υπήρχαν αρκετά δεξαμενόπλοια οι ιδιοκτήτες των οποίων ήταν έτοιμοι να μεταφέρουν ρωσικό αργό. Μια σειρά εφοπλιστών – διαχειριστών δεξαμενόπλοιων όμως συγκέντρωσε έναν στόλο γηρασμένων πλοίων, πολλά από τα οποία θα είχαν πουληθεί στο παρελθόν για παλιοσίδερα (σκραπ) για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε ο «σκιώδης στόλος».
Ο στόλος αυτός μεταφέρει ολοένα μεγαλύτερο ποσοστό από το εξαγώγιμο πετρέλαιο της Ρωσίας. Οι πλοιοκτήτες χρειάζονταν έως τώρα απλώς μια ένορκη βεβαίωση από τον ιδιοκτήτη του φορτίου ότι η αποστολή αγοράστηκε σε τιμή κάτω από το ανώτατο όριο. Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι δεν υπάρχει ουσιαστική τήρηση του ανώτατου ορίου.
«Με αυτό τον τρόπο η Ρωσία ανταγωνίζεται όλο και περισσότερο με το Ιράν και τη Βενεζουέλα για μια περιορισμένη αγορά “καλυμμένου πετρελαίου”, ουσιαστικά προς Κίνα και Ινδία προς το παρόν», αναφέρουν αναλυτές και συνεχίζουν: «Αυτό είναι εμφανές στη μετακίνηση των fly-by-night δεξαμενόπλοιων που προηγουμένως εκτελούσαν είτε το ιρανικό είτε το βενεζουελανικό εμπόριο και τώρα στρέφονται στο ρωσικό».
Η Ε.Ε. και το 12ο πακέτο
Στις 18 Δεκεμβρίου η Ευρωπαϊκή Ενωση ανακοίνωσε ένα ακόμα πακέτο κυρώσεων ενάντια στη Ρωσία με σκοπό τον μεγαλύτερο περιορισμό του ρωσικού εμπορίου. Στο πακέτο αυτό περιλαμβάνονται επιπλέον κυρώσεις που αφορούν και το εμπόριο πετρελαίου, οι οποίες εισάγουν μέτρα για την πιο στενή παρακολούθηση της πώλησης δεξαμενόπλοιων σε τρίτες χώρες, απαιτώντας πλήρη ενημέρωση για τη διαδικασία πώλησης ενός δεξαμενόπλοιου από ευρωπαϊκή ιδιοκτησία προς τρίτη χώρα, καθώς και για τον σκοπό που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί το πλοίο από τους νέους ιδιοκτήτες.
Ο στόχος των κυρώσεων αυτών είναι να αποδυναμωθεί αποτελεσματικά ο «σκιώδης στόλος» που έχει δημιουργηθεί από ιδιοκτήτες πλοίων μη ευρωπαϊκής εθνικότητας μεταφέροντας ρωσικό πετρέλαιο και παρακάμπτοντας το επιτρεπόμενο ανώτατο όριο τιμής που έχει καθιερωθεί.
Δεν είναι όμως μόνο η Ευρωπαϊκή Ενωση που συνεχίζει την προσπάθεια περιορισμού του εμπορίου ρωσικού πετρελαίου. Οι G7 έχουν σκοπό σύντομα να απαιτούν από τους παρόχους ναυτιλιακών υπηρεσιών να λαμβάνουν βεβαιώσεις από τους αντισυμβαλλομένους τους κάθε φορά που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο. Ο σκοπός όλων αυτών φυσικά είναι να πετύχουν καθολική εφαρμογή της ανώτατης τιμής ρωσικού πετρελαίου και να μειωθούν οι ευκαιρίες για όσους δεν την εφαρμόζουν.
Κύκλοι της ναυτιλιακής αγοράς σχολιάζουν ότι το νέο πακέτο μέτρων της Ε.Ε. δεν είναι ξεκάθαρο. Επισημαίνουν ότι το κείμενο σε ό,τι αφορά τους όρους μεταφοράς από θαλάσσης ρωσικού πετρελαίου, σύμφωνα με τα όρια τιμών που έχουν θέσει οι G7, εστιάζει και πάλι στις ναυτιλιακές εταιρείες οι οποίες κινούνται στο πλαίσιο του κανονισμού και όχι στους ανώνυμους traders και τις ναυτιλιακές που διακινούν το αργό με τον «σκιώδη στόλο».
Η ενίσχυση των ευρωπαϊκών κυρώσεων έρχεται τη στιγμή που οι ΗΠΑ εξετάζουν επιβολή περαιτέρω μέτρων κατά της Ρωσίας μετά την απόφαση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών να στοχοποιήσει δύο δεξαμενόπλοια τον περασμένο μήνα για παραβίαση των κυρώσεων.
@bloombergoriginals #Oil from #Russia is being delivered to #China and #India after being secretly transferred between tankers off southern Greece. Alex Longley spots one of the world’s most notorious vessels in the Laconian Gulf. Watch more on Bloomberg Investigates via the link in our bio. #worldnews #politics #geopolitics
Μέσω Ινδίας στην Ευρώπη
Στο μεταξύ, η Ρωσία φαίνεται να συνεχίζει να τροφοδοτεί την Ευρώπη με ενέργεια, αλλά αυτή τη φορά μέσω της Ινδίας η οποία αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, το διυλίζει και το μεταπουλά πανάκριβα στην Ε.Ε. Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις στο εσωτερικό της Ευρώπης, η οποία ναι μεν χρειάζεται εναλλακτικές πηγές ντίζελ λόγω των κυρώσεων, από την άλλη όμως, κατ’ αυτόν τον τρόπο, συνεχίζει να υποστηρίζει έμμεσα την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου.
Επίσης, αυξημένος είναι και ο ανταγωνισμός σε βάρος των ευρωπαϊκών διυλιστηρίων τα οποία δεν έχουν πρόσβαση στο φθηνό ρωσικό πετρέλαιο.
Και στις ΗΠΑ
Το ρωσικό πετρέλαιο φαίνεται ότι συνεχίζει να φτάνει έως τις ΗΠΑ. Πρώτα περνάει από δεξαμενές αποθήκευσης άλλων χωρών όπως η Τουρκία, στη συνέχεια μεταπωλείται, χάνεται η πατρότητά του κι έτσι φτάνει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Μάλιστα έχει καταγραφεί μεταφορά βενζίνης από ινδικά διυλιστήρια προς τη Νέα Υόρκη. «Φαίνεται πράγματι σαν να υπάρχει ένα εμπόριο όπου το ρωσικό αργό διυλίζεται στην Ινδία και στη συνέχεια μέρος του πωλείται στις ΗΠΑ», αναφέρουν διεθνείς αναλυτές.
Οι εξαγωγές ινδικών διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων έχουν αυξηθεί πολύ από την αρχή του πολέμου, χάρη στις φθηνές προμήθειες από τη Ρωσία. Οι ημερήσιες εξαγωγές στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 1/3 και στις ΗΠΑ κατά 43% σε τριμηνιαία βάση. «Αν τα ινδικά διυλιστήρια στη δυτική ακτή εισάγουν μεγάλες ποσότητες ρωσικού αργού, τότε, ναι, πιθανόν να υπάρχει κάποιο ρωσικό αργό που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή των προϊόντων αυτών», εκτιμούν οι αναλυτές.
Ο «σκιώδης στόλος»
Η ομάδα ανάλυσης της Vortexa ολοκλήρωσε μια αποκαλυπτική έκθεση με θέμα «Ο στόλος που δραστηριοποιείται σε αδιαφανείς αγορές: Ενας χρόνος από την απαγόρευση εισαγωγών στην Ε.Ε.». Η έρευνα επικεντρώνεται στα δεξαμενόπλοια που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο του Ιράν, της Βενεζουέλας και της Ρωσίας, μετά τις αντίστοιχες απαγορεύσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την εισαγωγή αργού πετρελαίου και προϊόντων του, περιγράφοντας λεπτομερώς τις αλλαγές στις τάσεις συμπεριφοράς αυτών των δεξαμενόπλοιων και των διαχειριστριών εταιρειών.
Τα δεξαμενόπλοια που παίρνουν μέρος στο εμπόριο Ιράν, Ρωσίας και Βενεζουέλας ξεπερνούν τα 1.600, με τη ρωσική συμμετοχή να αντιπροσωπεύει το 75% του «σκοτεινού στόλου». Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης:
■ Οι εξαγωγές αργού στις αδιαφανείς αγορές έφτασαν τον Μάιο σε υψηλό τεσσάρων ετών, αντιπροσωπεύοντας ένα αυξανόμενο μερίδιο των παγκόσμιων εξαγωγών αργού.
■ Τα δεξαμενόπλοια του «σκιώδους στόλου» είναι κατά μέσον όρο ηλικίας 16 ετών και νηολογημένα ως επί το πλείστον στα νηολόγια της Λιβερίας, του Παναμά και των Νήσων Μάρσαλ.
■ Η Ρωσία τον Μάιο αύξησε τις εξαγωγές αργού σε 3,6 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, παρά την απαγόρευση εισαγωγών της Ε.Ε. και τις περικοπές του ΟΠΕΚ+.
■ Στη Ρωσία δραστηριοποιήθηκαν 1.089 δεξαμενόπλοια στην αγορά αργού πετρελαίου και προϊόντων του.
■ Σύμφωνα με τα στοιχεία της Vortexa, 1.649 μοναδικά δεξαμενόπλοια δραστηριοποιήθηκαν στην αδιαφανή αγορά από τον Ιανουάριο του 2021 έως τον Νοέμβριο του 2023 (ημέρες 1-15).
■ Τα δεξαμενόπλοια στο ρωσικό εμπόριο αντιπροσωπεύουν το 75% του «σκιώδους στόλου» – αυτός περιλαμβάνει τα δεξαμενόπλοια που έχουν δραστηριοποιηθεί σε περισσότερες από μία αγορές.
■ Τα δεξαμενόπλοια έχουν στραφεί από το Ιράν και τη Βενεζουέλα στη Ρωσία.
■ Υπάρχουν επίσης 46 δεξαμενόπλοια που έχουν δραστηριοποιηθεί και στις τρεις χώρες και αντιπροσωπεύουν μόλις το 3% του αδιαφανούς στόλου.
■ Η δραστηριότητα των δεξαμενόπλοιων στην αδιαφανή αγορά κορυφώθηκε το β’ τρίμηνο του 2023, υποστηρίζοντας τετραετή υψηλά επίπεδα εξαγωγών, αλλά έκτοτε μειώθηκε σηματοδοτώντας επιβράδυνση.
■ Τα ρωσικά πλοία μεταφοράς αργού και προϊόντων του αντιπροσώπευαν το 80% του συνόλου της δραστηριότητας των δεξαμενόπλοιων της αδιαφανούς αγοράς το β’ τρίμηνο του έτους.
■ Η δραστηριότητα των δεξαμενόπλοιων στην αδιαφανή αγορά μειώθηκε κατά 10% το γ’ τρίμηνο, αντανακλώντας τη μείωση των εξαγωγών αργού του Ιράν και της Ρωσίας την περίοδο αυτή.
Οι Ελληνες
Οι Ελληνες πλοιοκτήτες που ελέγχουν το 30% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενόπλοιων με βάση τη χωρητικότητα βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στο επίκεντρο επικριτικών δημοσιευμάτων για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου το οποίο σε κάθε περίπτωση, όπως αποδείχθηκε και στην πράξη, το μετέφεραν νόμιμα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με χρονολογική σειρά.
Στα μέσα Μαρτίου του 2022, έναν μήνα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η κυρία Μαρία Αγγελικούση, η ισχυρότερη εφοπλίστρια στη γενική κατάταξη με τους Ελληνες καραβοκύρηδες, μιλώντας σε συνέδριο των «Financial Times» ανέφερε ότι τα πλοία του ομίλου της δεν θα μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο. «Η απόφαση αυτή είναι απόρροια σειράς θεμάτων. Οι κυρώσεις εμπεριέχουν υψηλό βαθμό δυσκολίας ενώ υπάρχουν και ζήτημα ασφάλειας. Επομένως δεν μεταφέρουμε ρωσικό πετρέλαιο», τόνισε.
Λίγους μήνες αργότερα, στο συνέδριο της Capital Link, την ημέρα των εγκαινίων της παγκόσμιας ναυτιλιακής έκθεσης «Ποσειδώνια» τον Ιούνιο, ο κ. Γιώργος Προκοπίου, ένας tycoon της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας, δήλωνε: «Η Ε.Ε. πυροβολεί τα πόδια της και οι μόνοι κερδισμένοι είναι η Κίνα και η Ινδία. Οι κυρώσεις ποτέ δεν λειτούργησαν. Το Ιράν βγήκε δυνατότερο και στη Βενεζουέλα πείνασε ο κόσμος ενώ η ελίτ περνούσε καλά».
Τον επόμενο χρόνο η κυβέρνηση της Ουκρανίας στοχοποίησε κάποιες ελληνικές εταιρείες προκαλώντας αντιδράσεις στην εγχώρια ναυτιλιακή κοινότητα. Στις αρχές του περασμένου Μαΐου η «Wall Street Journal» επέλεξε να βάλει στο στόχαστρο τον κ. Γιώργο Οικονόμου, τον οποίο χαρακτήρισε «το κακό παιδί της ναυτιλίας». Τον κατηγορούσε ότι ενώ οι περισσότερες δυτικές εταιρείες είχαν σταματήσει να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, εκείνος όχι μόνο δεν είχε ανακρούσει πρύμναν, αλλά και είχε διπλασιάσει τις ποσότητες που διακινεί.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η TMS Tankers, μία από τις εταιρείες του, είχε μεταφέρει δεκάδες εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού αργού και προϊόντων του μετά την εισβολή στην Ουκρανία και είχε εξελιχθεί στον δεύτερο μεγαλύτερο παίκτη στο εμπόριο μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου πίσω μόνο από τη ρωσική κρατική εταιρεία Sovcomflot. Ανέφερε δε ότι τα δεξαμενόπλοια του κ. Οικονόμου είχαν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 200 ταξίδια από την ημέρα της ρωσικής εισβολής, δηλαδή από τις 24 Φεβρουαρίου του 2022.
Σύμφωνα με την «WSJ», τα κέρδη ήταν της τάξης των 4-5 εκατ. δολαρίων για κάθε δρομολόγιο 60 ημερών από τη Βαλτική θάλασσα προς την Ινδία, η οποία είναι η πιο συχνή διαδρομή.
Ο δε κ. Οικονόμου δεν απάντησε ποτέ στο δημοσίευμα.
Οι ημέρες κύλησαν και στα μέσα του φετινού Ιουνίου η ουκρανική κυβέρνηση έβγαλε από τη μαύρη λίστα πέντε ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες που έχουν στόλο με δεξαμενόπλοια. Είχαν μπει στη λίστα με το πρόσχημα ότι παραβίαζαν τις κυρώσεις της Ε.Ε. σε βάρος της Ρωσίας για μεταφορά ρωσικού πετρελαίου. Αποδείχθηκε όμως ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε και ότι οι μεταφορές γίνονταν σε νόμιμο πλαίσιο.
Πρόκειται για τις εταιρείες TMS του κ. Οικονόμου, Dynacοm Tankers του κ. Προκοπίου, Minerva Marine του κ. Ανδρέα Μαρτίνου, Thenamaris του κ. Νικόλα Μαρτίνου, Delta Tankers του κ. Διαμαντή Διαμαντίδη.
Πριν από περίπου έναν μήνα, στις 24 Νοεμβρίου, δημοσίευμα του πρακτορείου Reuters αποκάλυπτε ότι τρεις μεγάλες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες είχαν σταματήσει να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο «προκειμένου να αποφύγουν τις αμερικανικές κυρώσεις που επιβάλλονται τώρα σε ορισμένες ναυτιλιακές που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο», όπως αναφερόταν χαρακτηριστικά.
Όπως διαβάσαμε στο Πρώτο Θέμα, πρόκειται για τις εταιρείες Minerva Marine, Thenamaris του και TMS Tankers. Και οι τρεις μετέφεραν ρωσικό πετρέλαιο και καύσιμα μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, όταν και άρχισαν να μειώνουν τη συμμετοχή τους, σύμφωνα με τους εμπόρους και τα στοιχεία από τους ναυτιλιακούς πράκτορες με τους οποίους ήρθε σε επαφή το Reuters. Η Thenamaris δήλωσε ότι δεν σχολιάζει εμπορικά θέματα, ενώ η Minerva Marine και η TMS Tankers δεν απάντησαν καθόλου στα αιτήματα για σχολιασμό.
Οπως σχολίασε το Reuters, «η εξέλιξη αυτή συνιστά πλήγμα για τη Ρωσία, καθώς περιορίζει τον αριθμό των ναυτιλιακών εταιρειών που είναι έτοιμες να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο σε καταναλωτές στην Ασία, στην Τουρκία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και τη Νότια Αμερική – αν και οι έμποροι δήλωσαν ότι η Μόσχα εξακολουθεί προς το παρόν να έχει αρκετές ναυτιλιακές εταιρείες».