Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στις μέρες μας, είτε από τους ειδικούς είτε από τις ίδιες τις γυναίκες, στην επαρκή και σωστή διατροφή κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας. Τι ρόλο θα μπορούσε, όμως, να παίξει η διατροφή της γυναίκας πριν την εγκυμοσύνη; Πόσο πιθανό είναι η σύσταση της διατροφής να επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να συλλάβει;
Παγκόσμια Ημέρα Γονιμότητας, λοιπόν, η 15η Ιουνίου και ενημερωθείτε μέσα από το άρθρο «Πώς μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τη γονιμότητα;»
Μεταξύ άλλων Διαβάστε:
– Ποιο μοντέλο διατροφής σχετίζεται με μεγαλύτερα ποσοστά γονιμότητας;
– Πώς η δυτικού τύπου δίαιτα επηρεάζει τη γονιμότητα;
– Τι ισχύει για τα θρεπτικά συστατικά;
– Επηρεάζει το είδος του προσλαμβανόμενου λίπους τη γονιμότητα;
– Ο ρόλος του σωματικού βάρους
Πώς μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τη γονιμότητα;
ΠροβολήΙδιαίτερο βάρος δίνεται στις μέρες μας, είτε από τους ειδικούς είτε από τις ίδιες τις γυναίκες, στην επαρκή και σωστή διατροφή κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας. Τι ρόλο θα μπορούσε, όμως, να παίξει η διατροφή της γυναίκας πριν την εγκυμοσύνη; Πόσο πιθανό είναι η σύσταση της διατροφής να επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να συλλάβει;
Ποιο μοντέλο διατροφής σχετίζεται με μεγαλύτερα ποσοστά γονιμότητας;
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η υγιεινή διατροφή είναι ένα τρόπος τόνωσης της γονιμότητας και για τα δύο φύλα. Δεδομένα από τη μελέτη Nurses’ Health Study, στην οποία συμμετείχαν 116.000 νοσηλεύτριες ηλικίας 24-42 ετών, υπέδειξαν ένα «μοντέλο διατροφής» το οποίο φάνηκε να σχετίζεται με μεγαλύτερα ποσοστά γονιμότητας. Το «μοντέλο» αυτό περιελάμβανε χαμηλή πρόσληψη trans λιπαρών οξέων με ταυτόχρονα αυξημένη πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών από φυτικές πηγές (κυρίως λαχανικά) και λιγότερο από ζωικές πηγές, καθώς επίσης αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών και γαλακτοκομικών προϊόντων με αυξημένα λιπαρά.Προβολή
Συγκεκριμένα, οι συγγραφείς προτείνουν πως η προτίμηση trans ακόρεστων λιπαρών οξέων αυξάνει την πιθανότητα ανωορρηξίας. Αντιθέτως, η πρόσληψη (κυρίως) μη-αιμικού σιδήρου από τροφές όπως τα όσπρια και η πρόσληψη σιδήρου σε μορφή συμπληρώματος, μειώνουν την πιθανότητα διαταραχής της ωορρηξίας. Επίσης, η χορήγηση πολυβιταμινούχου σκευάσματος και κυρίως βιταμινών του συμπλέγματος Β πιθανώς προφυλάσσει τις γυναίκες από την ανάπτυξη ανωορρηξίας.
Πώς η δυτικού τύπου δίαιτα επηρεάζει τη γονιμότητα;
Μία άλλη μελέτη, έδειξε ότι η δυτικού τύπου δίαιτα επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα. Η διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένο ή μη κόκκινο κρέας, πατάτες, πίτσα και μαγιονέζα και ταυτόχρονα φτωχή σε φρούτα, λαχανικά , ψάρι και ξηρούς καρπούς μπορεί να μειώσει την ικανότητα αναπαραγωγής. Αυτό φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι μια τέτοια διατροφή είναι φτωχή σε αντιοξειδωτικά, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει το οξειδωτικό στρες. Η ικανότητα ωορρηξίας και ωρίμανσης του ωαρίου επηρεάζεται αρνητικά από το οξειδωτικό στρες. Το οξειδωτικό στρες επηρεάζει,επίσης, τη βιωσιμότητα του αντρικού σπέρματος, καθώς αλλοιώνεται η λειτουργικότητα της μεμβράνης του σπερματοζωαρίου. Συνεπώς, η πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικά, όπως ο ψευδάργυρος, η βιταμίνες C, A, Ε,το σελήνιο, το φυλλικό οξύ και οι βιταμίνες Β12& Β6 είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες.
Υδατάνθρακες και γλυκαιμικός δείκτης
Η κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων όπως είναι το ψωμί, το ρύζι, οι πατάτες και τα ζυμαρικά καθώς και τα ζαχαρούχα αναψυκτικά αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων ωορρηξίας. Η επιλογή ανεπεξέργαστων πλούσιων σε φυτικές ίνες μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητα, ενώ μπορεί να προλαμβάνει την εμφάνιση διαβήτη κύησης.Οι υδατάνθρακες επηρεάζουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και τα επίπεδα της ινσουλίνης. Όταν τα επίπεδα ανέβουν πολύ επηρεάζουν τα επίπεδα των ορμονών που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή. Με βάση τη συγκεκριμένη έρευνα δεν είναι η ποσότητα των υδατανθράκων που επηρεάζει τη γονιμότητα, αλλά το είδος. Οι γυναίκες που κατανάλωναν διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες με τις γυναίκες που κατανάλωναν διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες είχαν τις ίδιες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα γονιμότητας. Το γλυκαιμικό φορτίο των υδατανθράκων είναι αυτό που επηρεάζει σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα.Έτσι οι γυναίκες που κατανάλωναν τροφές με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο είχαν 92% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν προβλήματα ωορρηξίας, συγκριτικά με τις γυναίκες που κατανάλωναν τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό φορτίοΑυτό σημαίνει ότι οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες ενισχύουν τις πιθανότητες προβλημάτων ωορρηξίας ενώ οι ανεπεξέργαστοι τις μειώνουν. Οι πατάτες, τα κρύα δημητριακά πρωινού, το λευκό ρύζι συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο προβλημάτων ωορρηξίας, ενώ το μαύρο ρύζι και τα δημητριακά ολικής άλεσης αυξάνουν τις πιθανότητες σύλληψης.
Λίπη
Χρόνια τώρα οι επιστήμονες γνωρίζουν πως το σωματικό λίπος επηρεάζει την αναπαραγωγή. Οι γυναίκες με πολύ χαμηλό βάρος συχνά έχουν προβλήματα ωορρηξίας και εμμήνου ρύσεως. Από την άλλη γυναίκες με βάρος πολύ πάνω από το φυσιολογικό έχουν προβλήματα σύλληψης που μπορεί να οφείλονται στην αντίσταση στην ινσουλίνη, στην παρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων ανδρικών αναπαραγωγικών ορμονών και στην υπερπαραγωγή λεπτίνης, μιας ορμόνης που διατηρεί στο σώμα τα επίπεδα λίπους.
Επηρεάζει το είδος του προσλαμβανόμενου λίπους τη γονιμότητα;
Στη συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται πως τα τρανς λιπαρά οξέα αύξησαν την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων ωορρηξίας. Η αυξημένη κατανάλωση τρανς λιπαρών οξέων γίνεται σε βάρος άλλων πολύτιμων λιπαρών οξέων, όπως είναι τα πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Η ποσότητα αυτών των λιπαρών οξέων που μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα είναι περίπου 4g την ημέρα που αντιστοιχούν σε μια μεσαία μερίδα πατάτες τηγανιτές σε fast food ή 1 ντόνατ.Τα τρανς λιπαρά οξέα φαίνεται πως ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν τη λειτουργία κάποιων κυττάρων, επιδρούν στη διαδικασία της φλεγμονής και γενικότερα επηρεάζουν τη λειτουργία των κυττάρων. Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα ενισχύουν τη γονιμότητα, αφού αυξάνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνουν τη διαδικασία της φλεγμονής.
Πρωτεΐνη
Η αυξημένη κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης φαίνεται ότι αυξάνει τα προβλήματα γονιμότητας. Αντίθετα η φυτική πρωτεΐνη ενισχύει την πιθανότητα σύλληψης. Επίσης η ποσότητα της ζωικής πρωτεΐνης όταν είναι αυξημένη αυξάνει το κίνδυνο στειρότητας κατά 39% συγκριτικά με τη χαμηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν πως η συχνή κατανάλωση οσπρίων και δημητριακών, αυξάνουν τη πιθανότητα σύλληψης συγκριτικά με τη ζωική πρωτεΐνη.
Γάλα και Παγωτό
Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το γάλα, το γιαούρτι, ακόμα και το παγωτό προσφέρουν κάποια προστασία από τα προβλήματα ωορρηξίας, ενώ τα άπαχα ή μερικώς αποβουτυρωμένα κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Η απομάκρυνση του λίπους από τα γαλακτοκομικά προϊόντα μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του φύλλου που περιέχουν, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν αρνητικά την ωορρηξία και τη σύλληψη. Επίσης η προσθήκη πρωτεϊνών στα άπαχα και μερικώς αποβουτυρωμένα γαλακτοκομικά για να έχουν κρεμώδη υφή εντείνουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Το τρόφιμο που φάνηκε να έχει τη μεγαλύτερη θετική δράση στη γονιμότητα ήταν με διαφορά το πλήρες γάλα, ενώ ακολουθεί το παγωτό. Από την άλλη το σορμπέ και το παγωμένο γιαούρτι, καθώς και το άπαχο γιαούρτι αποτελούν τις τροφές με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να δημιουργήσουν προβλήματα στην ωορρηξία. Όσα περισσότερα άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα περιλαμβάνονται στη διατροφή μιας γυναίκας, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να αντιμετωπίσει δυσκολίες στη σύλληψη.Τα ευρήματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με τη γενική στροφή προς τα άπαχα ή μερικώς αποβουτυρωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα για καλή υγεία. Όμως οι ερευνητές τονίζουν πως δε χρειάζεται να εγκαταλείψουμε εντελώς τα άπαχα γαλακτοκομικά, αλλά να στραφούμε προς τα πλήρη γαλακτοκομικά και το παγωτό κατά τη διάρκεια των προσπαθειών σύλληψης και να το αντιμετωπίσουμε ως είδος θεραπευτικής αγωγής.Χρειάζεται βέβαια προσοχή ως προς την κατανάλωση τους γιατί αυτά τα προϊόντα περιέχουν αρκετές θερμίδες και μπορούν να αυξήσουν το βάρος πολύ γρήγορα. Μπορείτε να καταναλώνετε 2 μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα και να μειώσετε τα λιπαρά από την κατανάλωση κόκκινου κρέατος και υδρογονωμένων λιπών.
Ο ρόλος του σωματικού βάρους
Το αυξημένο ή το πολύ χαμηλό σωματικό βάρος επηρεάζει το φυσιολογικό κύκλο και δημιουργεί προβλήματα ή ακόμα και διακόπτει την ωορρηξία. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη το ιδανικό εύρος του ΔΜΣ είναι μεταξύ 20-24, με ιδανικό το 21. Τιμές μεγαλύτερες του 24 ή μικρότερες του 21 με βάση τη συγκεκριμένη μελέτη είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα ωορρηξίας. Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι οι γυναίκες με αυξημένο ή πολύ χαμηλό βάρος δεν μπορούν να συλλάβουν ή ότι χρειάζονται ιατρική βοήθεια. Το υγιές σωματικό βάρος βοηθά σε μια φυσιολογική ωορρηξία και αυξάνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης.Από την άλλη και οι άνδρες με αυξημένο σωματικό βάρος αντιμετωπίζουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης με αποτέλεσμα να έχουν προβλήματα γονιμότητας.
Η σημασία της σωματικής άσκησης
Με βάση τη συγκεκριμένη μελέτη φαίνεται πως και η άσκηση βοηθά τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα ωορρηξίας. Ο στόχος είναι 30 λεπτά άσκησης τις περισσότερες μέρες την εβδομάδα. Η καλύτερη άσκηση είναι ο συνδυασμός αερόβιας άσκησης, ενδυνάμωσης, διατάσεις και οι καθημερινές δραστηριότητες. Ο συνδυασμός αυτός διατηρεί ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος, προστατεύει από την υψηλή ινσουλίνη και σάκχαρο και διατηρεί τους μύες ενεργούς και υγιείς, ενώ βοηθά τη γονιμότητα.Πέρα από τη συγκεκριμένη μελέτη οι γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν πρέπει να φροντίζουν να συμπεριλαμβάνουν στη διατροφή τους σίδηρο, ω-3 λιπαρά οξέα που θα τα βρουν στα ψάρια και τα ιχθυέλαια, ασβέστιο και αρκετά φρούτα και λαχανικά για βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Καφεΐνη
Η κατανάλωση καφέ, αναψυκτικών τύπου cola, τσαγιού και σοκολάτας επηρεάζει τόσο τη γυναικεία όσο και την ανδρική γονιμότητα. Ως γενικό κανόνα οι γυναίκες και άνδρες που θέλουν να κάνουν παιδί δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τα 300mg καφεΐνης την ημέρα που ισοδυναμεί με 3 φλιτζάνια καφέ.
Σελήνιο και γονιμότητα
Σχετικά με το σελήνιο, η αυξημένη πρόσληψή του έχει συσχετιστεί με καλύτερη ποιότητα και ποσότητα σπέρματος, αλλά και αυξημένη γονιμότητα σε άτομα και των δύο φύλων. Έχει φανεί επίσης, πως γυναίκες με ανεξήγητα προβλήματα γονιμοποίησης έχουν χαμηλότερη συγκέντρωση σεληνίου στα ωοθυλάκια σε σχέση με τις γυναίκες εκείνες με μειωμένη γονιμότητα ανατομικής αιτιολογίας, καθώς επίσης και αυξημένα επίπεδα πρωτεΐνης SBP1 στις ωοθήκες, πρωτεΐνη η οποία δεσμεύει το σελήνιο.
Μήπως το βάρος σας επηρεάζει τη γονιμότητα;
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της γονιμότητας. Η μείωση του φυσιολογικού σωματικού βάρους κατά 10-15% είναι πιθανό να προκαλέσει αμμηνόρροια και σε περιπτώσεις διατροφικών διαταραχών, όπως η ψυχογενής ανορεξία, η αμμηνόρροια είναι πιθανό να μην αντιστραφεί αμέσως μετά την επανάκτηση βάρους. Παρόμοιες είναι οι πιθανές συνέπειες του πλεονάζοντος σωματικού βάρους. Οι παχύσαρκες γυναίκες είναι πιθανό να εμφανίσουν διαταραχές εμμήνου ρύσεως έως και ανωορρηξία. Οι διαταραχές αυτού του είδους φαίνεται να οφείλονται κυρίως στην παρουσία κεντρικής παχυσαρκίας και ινσουλινοαντίστασης. Δεδομένα από τη Nurses’ Health Study, δείχνουν ότι οι γυναίκες με ΔΜΣ≥32 είχαν 1,4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση μιας τέτοιας διαταραχής, σε σχέση με τις γυναίκες φυσιολογικού ΔΜΣ. Φαίνεται,επίσης, πως η υπερλιπιδαιμία και η ινσουλινοαντίσταση παίζουν τον δικό τους ρόλο στην εμφάνιση υπογονιμότητας, διεγείροντας διάφορα μεταβολικά μονοπάτια.Το αλκοόλ και το κάπνισμα είναι δύο ακόμη παράγοντες οι οποίοι, σε μεγάλες ποσότητες, θα μπορούσαν να επιδράσουν αρνητικά στη γονιμότητα. Αντιθέτως, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ δρα μάλλον προστατευτικά στην ποιότητα και τη λειτουργικότητα του σπέρματος.
Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να τονώσουμε τη γονιμότητά μας;
Να διατηρούμε το βάρος μας σε φυσιολογικά για το ύψος μας επίπεδα.Να αυξήσουμε την κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων από φυτικές πηγές, όπως είναι το ελαιόλαδο και να μειώσουμε αυτή των κορεσμένων και κυρίως των trans λιπαρών οξέωνΝα προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα αντιοξειδωτικών μέσα από πληθώρα φρούτων και λαχανικώνΝα προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα σιδήρου, κυρίως από φυτικές πηγές ή υπό τη μορφή συμπληρώματος.Να καταναλώνουμε μία τουλάχιστον μερίδα πλούσιων σε λιπαρά γαλακτοκομικώνΝα προτιμούμε τρόφιμα φυτικής προελεύσεως, πλούσια σε φυτικές ίνες καιφτωχότερα σε απλή ζάχαρη.Να μειώσουμε ή να αποφύγουμε το κάπνισμα και την υπερκατανάλωση αλκοόλ.
Πάρης Παπαχρήστος,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc.
Συγγραφέας & Ιδρυτής του medNutrition.gr
Διαβάστε επίσης: